خواردنە ڕەسەنە کوردییەکان و نهێنییە تەندروستییە شاراوەکانیان؛ کاتێک مێژوو و زانست لەسەر مێزی نانخواردن یەکدەگرن

وێستگە ستایل - سۆلین عوسمان

بۆ چەندین سەدەیە، چێشتی کوردی وەک یەکێک لە دەوڵەمەندترین و بەتامترین چێشتخانەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ناسراوە، کە هێمایە بۆ میواندۆستی و ناسنامەی نەتەوەیی، بەڵام توێژینەوە نوێیەکانی زانستی خۆراک تیشک دەخەنە سەر ڕەهەندێکی تری ئەم چێشتانە کە پێشتر کەمتر باسی لێوە دەکرا، ئەویش سوودە تەندروستییە گشتگیر و ناوازەکانیانە.

توێژینەوە نوێیەکان کە لەسەر سیستەمی خۆراکی ناوچە جیاوازەکانی کوردستان و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئەنجامدراون، نیشانی دەدەن کە ئەم ژەمە تەقلیدییانە بە شێوەیەکی زانستی زۆر هاوسەنگن. جەختکردنەوە لەسەر بەکارهێنانی دانەوێڵە تەواوەکان وەک "بڕوێش" لە جیاتی برنجی سپی، و بەکارهێنانی پاقلەمەنییەکان وەک نۆک و نیسک، وایکردووە ئەم خواردنانە ببنە سەرچاوەیەکی دەوڵەمەندی ڕیشاڵ و پرۆتینی ڕووەکی کە پارێزگاری لە ئاستی شەکری خوێن دەکەن.

بۆ نموونە، خواردنی "دۆڵمە" کە بە جەوهەری سفرەی کوردی دادەنرێت، تەنها ژەمێکی بەتام نییە؛ گەڵای مێو دەوڵەمەندە بە دژە ئۆکسانەکان کە یارمەتی پاککردنەوەی جەستە دەدەن لە ژەهرەکان، هەروەها ئەو سەوزە و گیایە کێوییانەی تێیدا بەکاردێن (وەک کەرەوز، تەماتە، پیاز و سیر) سیستەمی بەرگری بەهێز دەکەن. خواردنە مەیوەکانی وەک "مەستاو و دۆ" نەک تەنها تینوێتی دەشکێنن، بەڵکو بەهۆی هەبوونی "پرۆبایۆتیکەکان"ەوە تەندروستی ڕیخۆڵە و هەرس باشتر دەکەن، کە ئەمەش کاریگەری ڕاستەوخۆی لەسەر باری دەروونی مرۆڤ هەیە.

لە ڕووی مێژووییەوە، خواردنی کوردی لە ناو جەرگەی سروشت و شاخەکاندا گەشەی کردووە، جەخت لەسەر ئەو خۆراکانە کراوەتەوە کە وزەیەکی درێژخایەن دەبەخشن بۆ ئەوەی مرۆڤ بتوانێت بەرگەی سەرمای زستان و ماندوێتی کار بگرێت. بەکارهێنانی "سەوزەگیای بەهاری" وەک ڕێواس، کینگەر و دۆمەڵان، نەک تەنها وەک خۆراک بەڵکو وەک دەرمانیش بینراون، چونکە تایبەتمەندی دژە هەوکردنیان هەیە.

لە کۆتاییدا، لە سەردەمێکدا کە جیهان بەدەست خواردنە خێرا و دەستکردەکانەوە دەناڵێنێت، چێشتی کوردی وەک نموونەیەکی باڵای "خۆراکی باوان" دەردەکەوێت. گەڕانەوە بۆ ئەم خواردنانە تەنها پاراستنی کولتوور نییە، بەڵکو هەنگاوێکی گرنگە بۆ ڕێگریکردن لە نەخۆشییە درێژخایەنەکانی وەک قەڵەوی، شەکرە و نەخۆشییەکانی دڵ.

سەرچاوە: پەیمانگای توێژینەوەی خۆراکی ڕۆژهەڵات، گۆڤاری زانستی خۆراک و تەندروستی، ڕاپۆرتەکانی ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی