ئاڤۆکادۆ؛ ئەو "زێڕە سەوزە"ی نهێنی تەندروستی و جوانییە و شۆڕشی لە جیهانی خۆراکدا بەرپاکرد

وێستگە ستایل - سۆلین عوسمان

ئاڤۆکادۆ لە چەند ساڵی ڕابردوودا گۆڕانکارییەکی گەورەی لە چەمکی خواردنی تەندروستدا دروست کردووە و چیتر تەنها وەک میوەیەکی نامۆ یان کەرەستەیەکی جوانکاری سەیر ناکرێت، بەڵکو بووەتە بەردی بناغەی زۆربەی سیستەمە خۆراکییە جیهانییەکان و بەشێک لە شێوازی ژیانی مۆدێرن. نهێنی ناوبانگی بێوێنەی ئەم میوەیە لە پێکهاتە سەرسوڕهێنەرەکەیدا دەشاردرێتەوە کە بەتەواوی جیاوازە لە هەموو میوەکانی دیکە؛ لە کاتێکدا زۆربەی میوەکان سەرچاوەی کاربۆهیدرات و شەکرن، ئاڤۆکادۆ تاکە میوەیە کە بە شێوەیەکی سەرەکی لە چەورییە سوودبەخشەکان پێکهاتووە و ئەمەش وایکردووە نازناوی "زێڕی سەوز"ی پێ ببەخشرێت.

گرنگترین تایبەتمەندی ئاڤۆکادۆ بوونی بڕێکی زۆرە لە چەوری یەک-تێر (Monounsaturated fats)، بەتایبەتی ترشی ئۆلیک کە هەمان ئەو ترشە چەورییەیە لە زەیتی زەیتووندا هەیە و بە دۆستی دڵ ناسراوە. ئەم جۆرە چەورییە نەک تەنها نابێتە هۆی قەڵەوی، بەڵکو ڕۆڵێکی کارای هەیە لە دابەزاندنی ئاستی کۆلیسترۆڵی خراپ لە خوێندا و بەرزکردنەوەی کۆلیسترۆڵی باش، هەروەها دژە هەوکردنێکی بەهێزە کە دەمارەکانی خوێن لە ڕەقبوون دەپارێزێت و مەترسییەکانی جەڵتەی دڵ و مێشک کەم دەکاتەوە. توێژینەوەکان دەریدەخەن ئەو کەسانەی بە بەردەوامی ئاڤۆکادۆ دەخۆن، تەندروستی دڵیان زۆر باشترە لەوانەی پشتی تێدەکەن.

جگە لە سوودەکانی بۆ دڵ، ئاڤۆکادۆ وەک "بۆمبی ڤیتامین" و کانزاکان ناسراوە و سەرچاوەیەکی دەوڵەمەندی پۆتاسیۆمە، تەنانەت بڕی پۆتاسیۆمی ناو ئاڤۆکادۆ زیاترە لەوەی لە مۆزدا هەیە کە ئەمەش یارمەتیدەرێکی سەرەکییە بۆ ڕێکخستنی پەستانی خوێن و کەمکردنەوەی مەترسییەکانی پوکانەوەی ئێسک. هاوکات ئەم میوەیە دەوڵەمەندە بە ڤیتامینەکانی K و C و E لەگەڵ کۆمەڵەی ڤیتامین B بەتایبەت فۆلەیت کە بۆ خانمانی دووگیان زۆر پێویستە. بوونی ئەم هەموو ماددە خۆراکییە لە یەک میوەدا وایکردووە ببێتە خۆراکێکی تەواو بۆ بەهێزکردنی سیستەمی بەرگری جەستە.

لە لایەکی دیکەوە، ئاڤۆکادۆ بە چەکێکی کاریگەر دادەنرێت بۆ دابەزاندنی کێش و کۆنترۆڵکردنی ئارەزووی خواردن. زۆر کەس وا دەزانن بەهۆی چەورییەکەیەوە دەبێتە هۆی قەڵەوی، بەڵام ڕاستییەکە پێچەوانەیە؛ ئاڤۆکادۆ ڕێژەیەکی زۆر بەرز لە ڕیشاڵی تێدایە کە ٢٥٪ی ڕیشاڵی تواوە و ٧٥٪ی ڕیشاڵی نەتاوەیە. ئەم ڕیشاڵانە لەگەڵ چەورییە تەندروستەکە وادەکەن پرۆسەی هەرس هێواش بێتەوە و ئاستی شەکر لە خوێندا جێگیر بێت، بەمەش کەسەکە بۆ ماوەیەکی زۆر هەست بە تێربوون دەکات و پێویستی بە خواردنی نێو ژەمەکان نامێنێت. پسپۆڕانی خۆراک جەخت دەکەنەوە کە خواردنی نیو ئاڤۆکادۆ لەگەڵ ژەمی نیوەڕۆدا ئارەزووی خواردن بۆ ماوەی پێنج کاتژمێر کەم دەکاتەوە.

لە جیهانی جوانکاریشدا ئاڤۆکادۆ پێگەیەکی تایبەتی هەیە، چونکە ئەو چەوری و ڤیتامینانەی تێیدایە ڕاستەوخۆ کاریگەرییان لەسەر درەوشانەوەی پێست و بەهێزیی قژ هەیە. ڤیتامین E کە بە دژە ئۆکسانێکی بەهێز دادەنرێت، خانەکانی پێست لە پیربوونی پێشوەختە و زیانەکانی تیشکی خۆر دەپارێزێت، هەروەها یارمەتی بەرهەمهێنانی کۆلاجین دەدات کە پێست بە توندی و گەنجی دەهێڵێتەوە. زۆرێک لە خانمان ئاڤۆکادۆ نەک تەنها دەخۆن، بەڵکو وەک ماسکی سروشتی بۆ شێدارکردنەوەی پێستی وشک و بەهێزکردنی ڕەگی قژ بەکاریدەهێنن، چونکە ڕۆنی ئاڤۆکادۆ توانای هەیە بچێتە قوڵایی پێستەوە.

شایانی باسە ئاڤۆکادۆ بەهۆی نەرمی و تامە بێلایەنەکەیەوە بووەتە جۆکەرێک لە نێو چێشتخانەکاندا و بە سەدان شێواز دەخورێت. لە زەڵاتە و ساندویچەوە تا دەکرێتە شەربەت لەگەڵ شیر و هەنگوین، یان وەک بەدەلی کەرە و ڕۆن لە شیرینیدا بەکاردێت. زەیتی ئاڤۆکادۆش ئێستا وەک یەکێک لە باشترین زەیتەکان بۆ خواردن دروستکردن ناسراوە چونکە بەرگەی پلەی گەرمیی بەرز دەگرێت بەبێ ئەوەی پێکهاتەکەی تێک بچێت. ئەم میوەیە بە هەق سەلماندوویەتی کە باشترین دۆستی جەستەی مرۆڤە و بوونی لە ژەمی ڕۆژانەدا وەبەرهێنانە لە تەندروستیی درێژخایەندا.

سەرچاوە: توێژینەوە نێودەوڵەتییەکانی خۆراک، گۆڤارە پزیشکییەکانی ئەمەریکا، ڕاپۆرتی پسپۆڕانی ڕجێم و جوانکاری.