لە خێر و بەرەکەتەوە بۆ غەزەبی خودایی؛ ڕەهەندە نادیارەکانی بۆق لە جیهانی خەون و فۆلکلۆردا

وێستگە ستایل - سۆلئن عوسام

لە مێژووی مرۆڤایەتی و لە ناو لاپەڕەکانی فۆلکلۆر و خەوننامە دێرینەکاندا، زۆرجار گیانداران وەک هێمایەک بۆ ڕووداوە گەورەکان و گۆڕانکارییەکانی ژیان بەکارهێنراون. لە ناو ئەم بوونەوەرانەدا، "بۆق" خاوەنی پێگەیەکی ئاڵۆز و فرەڕەهەندە؛ بە جۆرێک کە هەندێک جار وەک مژدەی خێر و بەرەکەت دەبینرێت و لە هەندێک دۆخی دیکەدا وەک ئاماژەیەک بۆ تووڕەیی خودایی و هاتنی بەڵا لێکدەدرێتەوە. ئەم دیدگا جیاوازانە سەرچاوەیان لە تێڕامانی قووڵی مرۆڤەکان گرتووە بۆ دەنگ، ڕەفتار و تەنانەت شێوازی ژیانی ئەم گیاندارە لە نێوان ئاو و وشکانیدا.

بە گوێرەی لێکدانەوە کلاسیکییەکان بۆ جیهانی پەنهان و خەونەکان، خواردنی گۆشتی بۆق وەک نیشانەیەکی دەگمەن و ئەرێنی سەیر دەکرێت کە مژدەی گەیشتنی خێر و بەرەکەتێکی زۆر دەدات بە مرۆڤ، بەڵام ئەم تێڕوانینە گەشاوەیە بە تەواوی پێچەوانە دەبێتەوە کاتێک سروشت ڕەفتارێکی نائاسایی دەنوێنێت؛ بارینی بۆق لە ئاسمانەوە لە فۆلکلۆری ئایینی و مێژووییدا وەک "غەزەبی خودایی" و تاقیکردنەوەیەکی سەختی ئاسمانی وەسف دەکرێت، کە ئاماژەیە بۆ تێکچوونی هاوسەنگیی زەوی و دەرکەوتنی نیشانەکانی سزادان.

لەلایەکی دیکەوە، پەیوەندیی مرۆڤ لەگەڵ ئەم گیاندارە لە ناو خەوندا ئاماژەی کۆمەڵایەتی و ڕەوشتیی قووڵی تێدایە؛ گرتنی برادەرایەتی لەگەڵ بۆقێکدا، هێمایە بۆ ناسین و هاوڕێیەتی کردنی کەسێکی "خواپەرست و تیکۆشەر" لە ڕێگەی حەقدا، کە ئەمەش نیشانەی گەڕانە بەدوای پاکی و نزیکبوونەوە لە چاکەکاران. هەروەها، یەکێک لە سەرسوڕهێنەرترین لێکدانەوەکان ئەوەیە کە هێنانەدەری بۆق لە ناو ئاو و فڕێدانیان بۆ سەر وشکانی، وەک هێمایەک بۆ "بەرگری کردنی خواپەرستان لە دینداری" دەبینرێت، کە گوزارشت لە هەوڵدان دەکات بۆ پاراستنی بەها ڕەوشتییەکان لە ناو جەرگەی ژیانی ماددیدا.

ئەم تێڕوانینە مێژووییانە تەنیا لە سەر بنەمای خەیاڵ دانەنراون، بەڵکو گوزارشت لەو ترس و هیوایە دەکەن کە مرۆڤی دێرین بەرامبەر بە دیاردە سروشتییەکان هەبوویەتی. بۆ نموونە، "قڕەقڕی بۆق" کە لە شەواندا دەنگێکی باو و ئاساییە، لە ناو دنیای نیشانە و ڕەمزەکاندا وەک زەنگێکی مەترسیدار لێکدراوەتەوە کە ئاماژەیە بۆ "هاتنی بەڵا" یان ڕوودانی کارەساتێکی چاوەڕواننەکراو، چونکە مرۆڤەکان وایان دەبینی کە ئەم دەنگە نائاساییە گوزارشت لە دڵەڕاوکێی سروشت دەکات پێش ڕوودانی گۆڕانکارییە ناخۆشەکان.

لە کۆتاییدا دەتوانین بڵێین کە بۆق لە کولتووری ڕۆژهەڵاتی و ئایینیدا، تەنیا گیاندارێکی ناو زۆنگاوەکان نییە، بەڵکو ئاوێنەیەکە بۆ ڕەفتارەکانی مرۆڤ و پەیوەندیی نێوان زەوی و ئاسمان. تێگەیشتن لەم هێمایانە یارمەتیمان دەدات درک بەو پەیوەندییە قووڵە بکەین کە مرۆڤی کۆن لە نێوان ڕووداوە ڕۆژانەکان و مانا مەعنەوییەکاندا دروستی کردووە، کە تێیدا هەموو دەنگ و جوڵەیەک خاوەنی پەیامێکی تایبەتە بۆ بێدارکردنەوەی مرۆڤایەتی.

سەرچاوە : سەرچاوە دێرینەکانی خەوننامە، فۆلکلۆری زارەکی کوردی و لێکدانەوە مێژووییەکانی ناو کتێبە کلاسیکییەکانی ڕۆژهەڵات، کتێبی خەونامەی ئیبن سیرین