دۆزینەوەی سەتڵێکی دەگمەنی ڤایکینگەکان کە فیگەری بودای لەسەرە لە وڵاتی نەرویج

وێستگە ستایل - سۆلین عوسمان

شوێنەوارناسان لە یەکێک لە پێگە هەرە ناودار و مێژووییەکانی ڤایکینگەکان لە وڵاتی نەرویج، پارچەیەکی دەگمەن و سەرنجڕاکێشیان دۆزیوەتەوە کە مێژووەکەی بۆ زیاتر لە هەزار ساڵ لەمەوبەر دەگەڕێتەوە و بووەتە جێی سەرنجی ناوەندە زانستییەکان. ئەم پارچە شوێنەوارییە کە سەتڵێکی دروستکراو لە تێکەڵەی تەختە و برۆنزە، تەنها ئامرازێکی ئاسایی بۆ بەکارهێنانی ڕۆژانە نەبووە، بەڵکو هەڵگری کۆمەڵێک هێما و نیشانەی ئایینییە کە پەیوەندییە کولتووری و بازرگانییە دوورودرێژەکانی ڤایکینگەکان بە جیهانی دەرەوە و بەتایبەتی کیشوەری ئاسیاوە دەسەلمێنێت.

دۆزینەوەی ئەم سەتڵە لەناو گۆڕێکی ڤایکینگەکاندایە، کە بەهۆی جۆری خاک و شێوازی ناشتنەکەیەوە، دوای تێپەڕبوونی زیاتر لە دە سەدە هێشتا بە پارێزراوی و بەبێ شیبوونەوە ماوەتەوە. شارەزایانی بواری شوێنەوارناسی جەخت لەوە دەکەنەوە کە ئەم دەستکەوتە یەکێکە لە گرنگترین بەڵگە مێژووییەکانی سەدەی نۆیەم و دەیەم، کە دەیسەلمێنێت ڤایکینگەکان تەنها جەنگاوەر و داگیرکەر نەبوون، بەڵکو گەڕیدە و بازرگانی لێهاتووش بوون کە گەیشتوونەتە ناوچە زۆر دوورەدەستەکانی ڕۆژهەڵات و ئاڵوگۆڕی کەلوپەلیان لەگەڵ نەتەوە جیاوازەکاندا کردووە.

ئەوەی ئەم سەتڵە لە پارچە دۆزراوەکانی دیکەی سەردەمی ڤایکینگەکان جیا دەکاتەوە، هەبوونی فیگەرێکی بچووک و وردی ئایینییە لەسەر دەسکی سەتڵەکە کە بە شێوەی "پۆرترەیت" دروستکراوە. بەپێی لێکۆڵینەوەکانی مێژوونووسان، ئەم فیگەرە گوزارشت لە خوداوەندی "بودا" دەکات و لەسەر سنگی نیشانەی "سواستیکا"ی بودیی نەخشێندراوە، کە لەو سەردەمەدا هێمایەکی پیرۆزی ئایینی بووە و گوزارشتی لە ئاشتی، پەیامی ئایینی و پیرۆزیی کردووە. ئەمە ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە ڤایکینگەکان ئەم جۆرە پارچانەیان وەک دەستکەوتێکی مەزن و نیشانەی سەرکەوتنی گەشتەکانیان پاراستووە و وەک شتێکی پیرۆز یان دەگمەن لەگەڵ مردووەکانیاندا ناشتوویانە.

لە ڕووی مێژووییەوە، وا دادەنرێت کە ئەم سەتڵە لە ڕێگەی تۆڕە بازرگانییە بەرفراوانەکانی ڤایکینگەکانەوە کە لە باکووری ئەوروپاوە تاوەکو قووڵایی ئاسیا و دەریای ناوەڕاست درێژ دەبووەوە، گەیشتبێتە سکاندیناڤیا. مێژوونووسان ئاماژە بەوە دەکەن کە ڕەنگە ئەم پارچەیە دیارییەک بووبێت یان وەک کەلوپەلێکی بازرگانی لە ئاسیاوە هێنرابێت. ئەم پارچەیە کە لەناو ناوەندە زانستییەکاندا بە "سەتڵی بودا" ناوبانگی دەرکردووە، باشترین نموونەیە بۆ تێگەیشتن لەوەی کە چۆن کولتوورە جیاوازەکان لە هەزار ساڵ لەمەوبەردا کارلێکیان لەگەڵ یەکتردا کردووە و چۆن ڤایکینگەکان شانازییان بەو کەلوپەلانەوە کردووە کە لە گەڕان و دۆزینەوەکانیاندا دەستیان کەوتووە.

لە ئێستادا ئەم پارچە شوێنەوارییە بە یەکێک لە سەرسوڕهێنەرترین دەستکەوتەکان دادەنرێت، چونکە سەرەڕای ئەوەی بۆ ماوەی هەزاران ساڵ لەژێر خاک و خۆڵ و لەناو گۆڕدا بووە، بەڵام کوالێتی دروستکردنەکەی وایکردووە لە دۆخێکی یەکجار باشدابێت. ئەم دۆزینەوەیە دەروازەیەکی نوێ بەڕووی توێژەراندا دەکاتەوە بۆ دووبارە خوێندنەوەی مێژووی گەشتەکانی ڤایکینگ و ئەو کاریگەرییە کولتوورییانەی کە لە ناوچە جیاوازەکانی جیهانەوە وەریانگرتووە و گواستوویانەتەوە بۆ نیشتمانی خۆیان لە باکووری ئەوروپا.

سەرچاوە: ماڵپەڕی میوزیۆمی مێژووی کولتووری و ئاژانسە شوێنەوارییەکان.