"ساتەوەختی مردن و ژیانەوە": چیرۆکی ئەو شوێنەوارانەی سڵاو لە خۆر دەکەن
وێستگە ستایل-
"ساتەوەختی مردن و ژیانەوە": چیرۆکی ئەو شوێنەوارانەی سڵاو لە خۆر دەکەن
وێستگە ستایل - سۆلین عوسمان
هەموو زستانێک، کاتێک خۆر دەگاتە نزمترین خاڵی ئاسمان، شوێنەوارە دێرینەکانی جیهان بە ڕووناکی و سێبەر و ماناوە بەخەبەر دێنەوە. بۆ هەزاران ساڵ، شارستانییەتەکان وەرگەڕانی زستانیان (Winter Solstice) وەک کۆتایی نەبینیوە، بەڵکو وەک وەرچەرخانێک و بەڵێنێکی بێدەنگ بۆ ئەوەی کە تاریکی بۆ هەتاهەتایە نامێنێتەوە.
لە "ستۆنهێنج"ی ئینگلتەراوە تا "نیوگرەینج" لە ئیرلەندا، ئەو بەردانەی بە وردی ڕیزکراون، یەکەم تیشکی خۆری گەڕاوە ڕاو دەکەن. ئەم ساتانە کورتن بەڵام ئەوەندە وردن کە ئاماژەن بۆ تێگەیشتنێکی قووڵی گەردوونناسی و پەیوەندییەکی ڕۆحیی توندوتۆڵ بە سووڕی سروشتەوە.
توێژینەوەکان دەریدەخەن کە ئەم شوێنەوارانە تەنها ڕوانگە نەبوون، بەڵکو شوێنی کۆبوونەوەی مرۆڤەکان بوون لە کاتی سەرمای توند و کەمبوونی خۆراکدا، بۆ ئەوەی هیواکانیان نوێ بکەنەوە. مردنی ساڵی کۆن و لەدایکبوونەوەی ساڵی نوێ تەنها بیرۆکەیەکی ئەبستراکت نەبوون، بەڵکو ڕاستییەکی ژیاو بوون کە بە کشتوکاڵ و مانەوەوە بەسترابوونەوە.
لە زۆربەی کولتوورەکاندا، وەرگەڕانی زستان هێمای نوێبوونەوە بووە. ڕێوڕەسمەکان ئاگر، میوانداری و بێدەنگییان لەخۆ دەگرت، وەک دانپێدانانێک بە ترس و لە هەمان کاتدا خۆڕاگریی مرۆڤ. تەلاری ئەم شوێنەوارانە بوونە زمانێک کە پێی لەگەڵ گەردووندا دەدوان.
ئەمڕۆش، گەشتیاران هەر لەو شوێنانە کۆدەبنەوە بۆ بەردەوامیدان بە گفتوگۆیەک کە هەزاران ساڵە دەستی پێکردووە. لە جیهانێکی خێرای وەک ئەمڕۆدا، مۆنۆمێنتەکانی خۆر تێمان دەگەیەنن کە کات بازنەیییە و کۆتاییەکان زۆرجار سەرەتایەکن لە پۆشاکێکی نوێدا.
سەرچاوەکان: توێژینەوە شوێنەوارییەکانی زانکۆی ئۆکسفۆرد، زانکۆی لەندەن (UCL)، ڕاپۆرتەکانی یونسکۆ.
AM:11:48:24/12/2025
ئهم بابهته 64
جار خوێنراوهتهوه