داهێنانی دانەوێڵەی خۆڕاگر بەرامبەر کەشوهەوا؛ جەنگی زانست دژی برسییەتی جیهانی

وێستگە ستایل - سۆلین عوسمان

لە کاتێکدا گۆڕانی کەشوهەوا و گەرمبوونی زەوی هەڕەشەی جیدی لە ئاسایشی خۆراکی جیهانی دەکەن، زاناکانی بواری کشتوکاڵ لە ساڵی ٢٠٢٥دا توانیویانە وەرچەرخانێکی گەورە لە بەرهەمهێنانی "دانەوێڵە خۆڕاگرەکاندا" (Climate-Resilient Crops) ئەنجام بدەن. ئەم جۆرە نوێیانەی گەنم، برنج و گەنمەشامی بە شێوەیەک پەرەیان پێدراوە کە دەتوانن لە ژینگەیەکی یەکجار سەختدا، وەک وشکەساڵیی توند، پلەی گەرمیی یەکجار بەرز و تەنانەت خاکی سوێردا گەشە بکەن و بەرهەمێکی زۆر بدەن.

ئەم داهێنانە لە ڕێگەی تێکەڵکردنی زانستی جینات و تەکنەلۆژیای نوێی چاندنەوە بەدەستهاتووە، کە تێیدا زاناکان توانیویانە ئەو جینانەی لە ڕووەکە کێوییەکاندا هەن و بەرگەی سەختی دەگرن، بگوازنەوە بۆ ناو دانەوێڵە سەرەکییەکان بەبێ ئەوەی زیان بە بەها خۆراکییەکەی بگەیەنن. ئەمە هەنگاوێکی چارەنووسسازە بۆ پاراستنی ژیانی ملیارەها کەس لەو ناوچانەی کە بەهۆی گۆڕانی کەشوهەواوە کشتوکاڵ تێیاندا بەرەو لەناوچوون دەچوو. ئێستا وڵاتانی ئەفریقا و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئومێدێکی زۆریان بەم تەکنەلۆژیایە هەیە بۆ گەیشتن بە خۆبژێوی.

مێژووی شۆڕشە کشتوکاڵییەکان هەمیشە بووەتە هۆی ڕزگارکردنی مرۆڤایەتی لە کارەسات، و ئەم داهێنانەی ئێستاش وەک "شۆڕشی سەوزی دووەم" ناودەبرێت. زاناکان دەڵێن پاراستنی ئاسایشی خۆراک تەنها کێشەیەکی کشتوکاڵی نییە، بەڵکو کێشەیەکی سیاسی و مرۆییە، چونکە برسییەتی دەبێتە هۆی جەنگ و کۆچکردنی بەکۆمەڵ. بۆیە بەرهەمهێنانی ئەم دانەوێڵە نوێیانە، گەورەترین دیاریی زانستە بۆ مرۆڤایەتی لە سەدەی بیست و یەکدا، تاوەکو دڵنیایی بدات کە هیچ کەسێک لە داهاتوودا بەبێ نان نامێنێتەوە.

سەرچاوە: ڕێکخراوی خۆراک و کشتوکاڵی جیهانی (FAO)، ناوەندی توێژینەوەی CGIAR، گۆڤاری زانستی Science.