ژیریی دەستکرد پەردە لەسەر نهێنییەکانی ژیان لە دەرەوەی زەوی لادەبات

وێستگە ستایل - سۆلین عوسمان

ژیریی دەستکرد گەڕان بەدوای ژیان لە دەرەوەی زەوی دەگەیەنێتە ئاستێکی نوێ، ئەمەش لە ڕێگەی شیکردنەوەی ئەو داتا زەبەلاحانەی لە تەلەسکۆپ و مانگە دەستکردەکانەوە دێن، بە خێراییەک کە هیچ تیمێکی مرۆیی ناتوانێت پێی بگات.

زانایانی بواری ئەسترۆبایۆلۆژی (زیندەزانی گەردوونی) زیاتر پشت بە ئەلگۆریتمەکانی فێربوونی ئامێر دەبەستن بۆ دەستنیشانکردنی نیشانە ئەگەرییەکانی ژیان لەسەر هەسارە دوورەکان. لەگەڵ دۆزینەوەی هەزاران گەڕەستێرەی دەرەکی لە ساڵانی ڕابردوودا، ژیریی دەستکرد یارمەتیدەرە لە فلتەرکردنی تێرابایتەها داتا بۆ دۆزینەوەی دیاردە نائاساییەکان، نیشانە کیمیاییەکان و بارودۆخی بەرگەهەوا کە ڕەنگە ئاماژە بن بۆ چالاکیی بایۆلۆژی.

لە ڕێگەی مەشقپێکردنی مۆدێلەکانی ژیریی دەستکرد لەسەر ئەو بارودۆخانەی لێرە لەسەر زەوی پاڵپشتی ژیان دەکەن، توێژەران دەتوانن پێشبینی بکەن کام گەڕەستێرە ئەگەری زۆرترە ژیانی تێدا بێت. ئەلگۆریتمەکان دەتوانن نەخشە وردەکانی شەبەنگی ڕووناکی و پێکهاتەی بەرگەهەوا بدۆزنەوە، ئەمەش پرۆسەی ناسینەوەی ئەو هەسارانە خێرا دەکات کە ئاو، ئۆکسجین یان توخمە تەمەنبەخشەکانی تریان تێدایە. هاوبەشی نێوان کۆمپانیا تەکنەلۆژییەکان و ئاژانسە ئاسمانییەکان ئەم دۆزینەوانەی خێراتر کردووە.

چەمکی بەکارهێنانی ژیریی دەستکرد لە گەڕانە ئاسمانییەکاندا تا ڕادەیەک نوێیە، بەڵام گەشەی خێرای توانای کۆمپیوتەری و بەردەستبوونی داتا گەورەکان لە ئەرکە گەردوونییەکانی وەک "کێپلەر" و "تێس" و تەلەسکۆپی "جەیمس وێب" ئەمەیان کردووەتە ڕاستی. ئەم شێوازە هەمەلایەنەی کە ژیریی دەستکرد و گەردوونناسی و زیندەزانی بەیەکەوە دەبەستێتەوە، شێوازی گەڕانمان بەدوای ژیان لە گەردووندا دەگۆڕێت. لە دەیەی داهاتوودا، ڕەنگە بە ڕێبەریی ئەم ئەلگۆریتمە زیرەکانە، بەڵگەی یەکلاکەرەوە دەربارەی ژیان لە دەرەوەی هەسارەکەمان بدۆزرێتەوە.

سەرچاوە: پەیمانگای ئەسترۆبایۆلۆژی ناسا، داتاکانی ئەرکی تێس (TESS)، گۆڤاری نەیچەر ئەسترۆنۆمی، ٢٠٢٥.