گەڕانەوەی شکۆدار بۆ شەمەندەفەرە هەڵمییەکە دوای دەیەیەک بێدەنگی

وێستگە ستایڵ – سۆلین عوسمان

دوای تێپەڕبوونی دەیەیەک لە مانەوە لە پشت دەرگا داخراوەکانی کارگەوە، دواجار شەمەندەفەرێکی هەڵمی کە بە تەواوی نۆژەن کراوەتەوە، گەڕایەوە سەر ڕێڕەوی ئاسنین. ئەم دەرکەوتنە مێژووییە جەماوەرێکی زۆر و کامێراکانی بەرەو خۆی پەلکێش کرد و دیمەنێکی پڕ لە سۆزی بەخشییە ئامادەبووان. ئەم ساتەوەختە تەنها بریتی نەبوو لە کارکردنەوەی ئامێرێک، بەڵکو زیندوکردنەوەی سەردەمێک بوو کە ڕۆژگارێک هێمای پێشکەوتنی پیشەسازی و بەرزەفڕیی مرۆڤایەتی بوو.

شەمەندەفەرەکە لە میانەی مەراسیمێکی تایبەتدا لە وێستگەیەکی شوێنەواریدا دەرکەوتەوە، کە تێیدا ئەندازیاران، مێژوونوسان و شەیدایانی هێڵی ئاسن گردبوونەوە بۆ بینینی یەکەم جووڵەی فەرمیی دوای دە ساڵ لە دەستپێکردنی پڕۆسەی نۆژەنکردنەوەکەی. لەگەڵ جووڵەی تایەکانیدا، هەڵمێکی چڕ بە ئاسماندا بەرز بووەوە و دەنگی fit (fitne)ـەکەی وەک دەنگێک لە قوڵایی ڕابردووەوە، دەنگی دایەوە و ژیانی بۆ گەڕایەوە.

پڕۆسەی نۆژەنکردنەوەکە هەزاران کاتژمێر کاری دەستیی شارەزایانی تێدا خەرج کراوە، کە تێیدا هونەری دەستڕەنگینیی دێرین لەگەڵ پێوەرە مۆدێرنەکانی ئەندازیاریدا تێکەڵ کراون. هەموو بەشە سەرەکییەکان—لە بۆیلەر، تایەکان، پیستۆنەکان و چوارچێوەکەیەوە—یان بە تەواوی دروستکراونەتەوە یان بە وردبینییەکی زۆرەوە چاککراونەتەوە. بۆ ئەم مەبەستە، نەخشە بنەڕەتییەکانی سەردەمی خۆی خوێندنەوەی بۆ کراوە، ئەو پارچانەی کە لە بازاڕدا نەماون بە دەست دروستکراونەتەوە، هەروەها سیستەمی سەلامەتییەکەی بە شێوەیەکی نهێنی و زیرەکانە نوێکراوەتەوە تا لەگەڵ یاساکانی ئێستادا بگونجێت، بێ ئەوەی زیان بە ڕەسەنایەتییە مێژووییەکەی بگەیەنێت.

شارەزایانی ئەم پڕۆژەیە بە یەکێک لە ئاڵۆزترین پڕۆسەکانی نۆژەنکردنەوە لە ساڵانی ڕابردوودا وەسفی دەکەن. ژەنگهێنان، ونبوونی پارچەکان و ئەو داخورانە میکانیکییەی بەهۆی تێپەڕینی ساڵانەوە دروست ببوو، ئاستەنگی گەورەیان دروست کردبوو. بودجەی پڕۆژەکە لە ڕێگەی بەخشین، هاوکاریی دارایی و پشتیوانیی خۆبەخشانەوە دابین کرا، ئەمەش وایکرد پڕۆژەکە لە چاککردنەوەیەکی تەکنیکییەوە ببێتە ئەرکێکی بەکۆمەڵ و کۆمەڵایەتی.

لە سەدەی نۆزدە و سەرەتای سەدەی بیستەمدا، شەمەندەفەرە هەڵمییەکان بزوێنەری گەشەی ئابووری بوون، شارەکانیان بەیەکەوە دەبەستەوە و شێوازی ژیانی کۆمەڵگەکانیان گۆڕی. بەڵام دوای هاتنی شەمەندەفەری دیزڵ و کارەبایی، زۆربەی ئەم مەکینە هەڵمییانە یان لەکەلا خران یان فەرامۆش کران. هەوڵەکانی پاراستنی وەک ئەم پڕۆژەیە، ئامانجیان زیندووڕاگرتنی کەلەپووری پیشەسازییە، تا نەوەی نوێ بتوانێت ئەزموونی دیمەن، دەنگ و بلیمەتیی ئەندازیاریی سەردەمی هەڵم بکات.

سەرکەوتنی دەرکەوتنەوەی ئەم شەمەندەفەرە، بەڵگەیە بۆ پشوودرێژی، شارەزایی و هەستی بەرپرسیارێتیی کلتووری. وێڕای دەستکەوتە میکانیکییەکەی، ئەم نۆژەنکردنەوەیە نیشانەی ڕێزگرتنە لە مێژوو و ئارەزووی هەمیشەیی مرۆڤ بۆ پاراستنی ئەوەی کە ڕۆژگارێک جیهانی بەرەو پێشەوە بردووە. بڕیارە لە داهاتوودا گەشتی گشتی و بەرنامەی پەروەردەیی بۆ ڕێکبخرێت، بۆ ئەوەی چیرۆکی ئەم شەمەندەفەرە لەسەر هێڵە ئاسنینە زیندووەکان بەردەوام بێت، نەک تەنها وەک پەیکەرێک لە مۆزەخانەکاندا بوەستێت.

سەرچاوەکان: گروپەکانی پاراستنی هێڵی ئاسنی شوێنەواری، بەیاننامەکانی پڕۆژەی نۆژەنکردنەوە و ئەرشیفی مێژووی پیشەسازی.