چۆن میتۆلۆژیای یۆنانی دووبارە جیهانی هزر داگیر دەکاتەوە؟

وێستگە ستایڵ – سۆلین عوسمان

لە ئێستادا شەپۆلێکی نوێی گرنگیپێدان بە میتۆلۆژیای یۆنانی (Greek Mythology) لە کایەکانی ئەدەب، سینەما، دەروونناسی و پەروەردەدا سەریهەڵداوەتەوە. توێژەران و هونەرمەندانی سەردەم، چیتر وەک ئەفسانەی دوور و بەسەرچوو لەم خوداوەندانە ناڕوانن، بەڵکو وەک ئاوێنەیەک دەیانبینن کە سروشتی مرۆڤ و ململانێ ئەخلاقییە هەتاهەتاییەکان ڕەنگ دەداتەوە.

لە "زیۆس"ـەوە کە بەرجەستەکەری هێز و دەسەڵاتە، تا دەگاتە "ئەتێنا"ی سیمبوڵی دانایی و بیری ستراتیژی؛ ئەمڕۆ خوێندنەوەیەکی نوێ بۆ خواوەندە یۆنانییەکان دەکرێت وەک "ئارکیتاپ" (Archetypes) یان نموونەی باڵای دەروونی، کە هێشتا کاریگەرییان لەسەر هونەری گێڕانەوە و پێکهاتەی کەسایەتی مرۆڤ هەیە. زانکۆکان ئاماژە بە هەڵکشانی ژمارەی خوێندکاران دەکەن لە بەشەکانی خوێندنی کلاسیکدا، هاوکات فیلم و ڕۆمانە مۆدێرنەکان بە چڕی سود لە چیرۆک و گێڕانەوەکانی چیای ئۆڵۆمپ وەردەگرن.

میتۆلۆژیای یۆنانی جیهانێکی ئیلاهی دەخاتەڕوو کە پڕە لە کەموکوڕی و لە سیفەتەکانی مرۆڤ دەچێت. خوداوەندەکان ئاشق دەبن، ئیرەیی دەبەن، توڕە دەبن و دەبەخشن؛ ئەمانە هەمووی ڕەنگدانەوەی ململانێ ناوەکییەکانی خودی مرۆڤن. بۆ نموونە: "هادیس" نوێنەرایەتی ترسی نەزانراو و مەرگ دەکات، "پۆسایدۆن" ئاوێنەی ئاڵۆزی و هەڵچوونی سۆزدارییە، لەکاتێکدا "ئەپۆلۆ" وەک سیمبوڵی هاوسەنگی و هونەر و ژیری دەردەکەوێت. ئەم فیگەرانە ئەمڕۆ بە فراوانی لە زانستی دەروونناسیدا بەکاردێن، بەتایبەت لەو گفتوگۆیانەی کە لەژێر کاریگەریی تیۆری "نموونە باڵاکان"ی کارل یۆنگ (Carl Jung)دان.

ڕەگی ئەم ئەفسانانە بۆ زیاتر لە ٣٠٠٠ ساڵ پێش ئێستا لە یۆنانی کۆن دەگەڕێتەوە، کە سەرەتا بە زارەکی و دواتر لەلایەن شاعیرانی وەک "هۆمێر" و "هیسیۆد"ـەوە نوسرانەوە. ئەمانە تەنها چیرۆکی ئاسایی نەبوون، بەڵکو سیستمێکی باوەڕ و عەقیدە بوون بۆ تێگەیشتن لە دیاردەکانی سروشت، ئەخلاق، جەنگ، خۆشەویستی و چارەنوس. ڕۆژگارێک پەرستگا و ڕێوڕەسمە ئایینییەکان سەنتەری ژیانی ڕۆژانەی خەڵک بوون بە دەوری ئەم خوداوەندانەدا.

ئەمڕۆ، میتۆلۆژیای یۆنانی هێشتا بە زیندوویی ماوەتەوە چونکە بە زمانێکی گەردوونی دەدوێت: زمانی ململانێی نێوان ئارەزوو و بەرپرسیارێتی، چارەنوس و ئازادیی هەڵبژاردن، یاسا و بێسەروبەری. لە کاتێکدا جیهانی مۆدێرن بەدوای مانادا دەگەڕێت، خوداوەندە کۆنەکان وەڵامی سیمبوڵیکی پێشکەش دەکەن و ئەوە دەسەلمێنن کە ئەفسانەکان هەرگیز نامرن، بەڵکو شێوەی خۆیان دەگۆڕن و گەشە دەکەن.

سەرچاوەکان: توێژینەوەکانی میتۆلۆژیای کلاسیک، ئیلیادە و ئۆدێسەی هۆمێر، تیۆگۆنیای هیسیۆد، و بڵاوکراوەکانی شیکاریی کولتووریی هاوچەرخ.