مانای کەوتنەخوارەوە لە بەرزایی لە خەودا 

وێستگە ستایل - سۆلین عوسمان

خەونی کەوتنەخوارەوە لە بەرزاییەکی زۆرەوە، وەک یەکێک لە زیندووترین و هەژێنەرترین ئەزموونەکان لە دنیای خەوندا دەمێنێتەوە؛ ئەزموونێک کە زۆرجار خەونبین بە ترس و شڵەژان، یان بە ڕاچڵەکینێکی کتوپڕ بەئاگا دەهێنێتەوە و دەرگا لەسەر کۆمەڵێک پرسیاری ئەزەلی دەکاتەوە سەبارەت بە مانای دەروونی و سیمبولیی ئەم دیمەنە.

لەنێو کەلتوور و قوتابخانە دەروونییەکاندا، کەوتن بەزۆری گرێدراوە بە لەدەستدانی جڵەوی ژیان، نەبوونی ئۆقرەیی، یان گۆڕانکارییەکی ڕیشەیی. کاتێک ئاراستەی کەوتنەکە بە ڕوونی لە سەرەوە بۆ خوارەوە دەبێت، بەپێی لێکدانەوە نەریتییەکان، ئاماژەیە بۆ گۆڕان لە دۆخێکی باشەوە بۆ دۆخێکی خراپتر؛ وەک دابەزینی پلە و پایە، نەمانی ئاسایش، یان تێکچوونی هاوسەنگیی سۆزداری.

لە تەفسیری سیمبولیشدا، ڕەنگە گوزارشت بێت لە گواستنەوە لە پەیوەندییەکەوە بۆ یەکێکی دیکە، گۆڕینی پیشە، یان ڕۆیشتن لە دڵنیاییەوە بەرەو نادیار.

دەروونناسان ڕوونی دەکەنەوە کە هەستی کەوتن زۆرجار لە کاتی فشاری دەروونی، ترسی شکست، یان گۆڕانکاریی کتوپڕ لە ژیانی ڕۆژانەدا سەرهەڵدەدات. لێرەدا مێشک "نەمانی پاڵپشت" وەک مێتافۆرێک بۆ دڵەڕاوکێی ناوەکی وێنا دەکات.

لە ڕووی دەمارناسییەوە (Neurologically)، خەونی کەوتن پەیوەستە بە دیاردەی (Hypnic jerk)؛ پەرچەکردارێکە ڕوودەدات کاتێک جەستە لەکاتی خەوتندا زۆر بە خێرایی خاو دەبێتەوە (Relaxes)، ئەمەش وا دەکات مێشک ئەو هەستە وەک مەترسییەکی جەستەیی وەربگرێت. بە شێوەیەکی هێمایی، تا بەرزاییەکە زیاتر بێت، ئاستی گۆڕانکاری یان لەدەستدانەکە بە گەورەتر تەماشا دەکرێت.

لە ڕووی مێژووییەوە، زانستی لێکدانەوەی خەون وەک هۆشدارییەک یان ئاوێنەیەک تەماشای کەوتنی کردووە، نەک وەک پێشبینییەکی حەتمی. دەقە دێرینەکان، لێکدانەوە ئیسلامییەکان و دەروونناسیی مۆدێرن، هەموویان کۆکن لەسەر ئەوەی خەونی کەوتن بە دەگمەن مانای وشەیی (Literal) هەیە. بەڵکو ڕەنگدانەوەی گۆڕانکارییە لە متمانەبەخۆبوون یان ئاراستەی ژیان.

جوڵە بەرەو خوارەوە سزایەک نییە، بەڵکو گۆڕانە و زۆرجار مانای کۆتاییهاتنی قۆناغێک و دەستپێکردنی قۆناغێکی نوێیە.

لەبری ئەوەی وەک نیشانەیەک بۆ کارەسات یان چارەنووسی ڕەش سەیر بکرێت، خەونی کەوتن بانگهێشتێکە بۆ تێڕامان لە خود. ئەم خەونە هانی خەونبین دەدات تا وردبێتەوە لەو لایەنانەی ژیانی کە هەست دەکات کۆنترۆڵی بەسەریانەوە نییە، یان ئەو گۆڕانکارییانەی ڕوودەدەن و ترسی لەدەستدانیان لەگەڵدایە. تێگەیشتن لە پەیامی خەونەکە، دەتوانێت ترسەکان بگۆڕێت بۆ ئاگایی و گەشەی کەسی.

سەرچاوەکان:

توێژینەوە دەروونییەکان لەسەر خەو خەونامەی ئیبن سیرین .