سایکۆلۆژیای خۆشویستنی کەلوپەلە کۆنەکان (Vintage)؛ گەڕان بەدوای مانا و ڕەسەنایەتی لە جیهانێکی پلاستیکیدا

وێستگە ستایڵ - سۆلین عوسمان

زۆر کەس لەم سەردەمەدا هەست بە پەیوەندییەکی سۆزداریی قوڵ و ڕاکێشانێکی بەهێز دەکەن بەرامبەر بە کەلوپەلە کۆنەکان (Vintage)، جلوبەرگی کلاسیک و دیزاینەکانی سەدەی ڕابردوو. دەرونناسان و کۆمەڵناسان ئەم دیاردەیە تەنها وەک "مۆدە" سەیر ناکەن، بەڵکو وەک پەرچەکردارێکی دەرونی بەرامبەر جیهانی خێرای مۆدێرن و ئارەزوویەک بۆ "نوستالژیا"، سەقامگیری، ڕەسەنایەتی، و ئاسوودەیی سۆزداری لێکی دەدەنەوە.

کەلوپەلە کۆنەکان زۆرجار نوێنەرایەتیی دەستڕەنگینی، کوالیتی بەرز، بەکارهێنانی ماددەی سروشتی (وەک دار و کانزا)، و چیرۆکی کەسی دەکەن؛ ئەو تایبەتمەندییانەی کە لە بەرهەمە مۆدێرنەکاندا (کە زوو تێکدەچن و پلاستیکین) کەمتر دەبینرێن. ئەم پارچە کۆنانە تاکەکان دەبەستنەوە بە سەردەمێکی خەیاڵکراو یان ڕاستەقینەی ڕابردوو کە تێیدا ژیان سادەتر، ئارامتر و پڕ ماناتر بووە. هەستکردن بە ماددەکە، بۆنی کۆنییەکەی و دیزاینە ناوازەکەی، هەستی جیاوازیی (Individuality) دەبەخشێت بە خاوەنەکەی و وای لێ دەکات هەست بکات خاوەنی پارچەیەکە کە لە هیچ شوێنێکی تر دەست ناکەوێت.

بە درێژایی مێژوو، مرۆڤەکان شتە بەنرخەکانیان پاراستووە وەک هێمایەک بۆ ناسنامە و گواستنەوەی میرات بۆ نەوەکان. لەمڕۆشدا، خۆشویستنی "ڤینتێج" جۆرێکە لە یاخیبوون دژی کولتووری بەکارهێنانی خێرا (Consumerism) و پاراستنی ژینگە لەڕێگەی بەکارهێنانەوەی شتەکان. شارەزایان گەیشتوونەتە ئەو ئەنجامەی کە خۆشەویستی بۆ شتە کۆنەکان تەنها حەز نییە، بەڵکو گەڕانێکی دەرونییە بەدوای "مانەوە" و بەردەوامیدان بە یادەوەرییەکان لە جیهانێکدا کە هەموو شتێک کاتییە و بە خێرایی دەگۆڕێت.

سەرچاوە: Journal of Consumer Psychology و شیکارییەکانی Psychology Today دەربارەی نوستالژیا.