بێتۆڤن؛ ئەو یاخیبووەی لە نێو تاریکیی بێدەنگیدا مەزنترین ئاوازەکانی بۆ مرۆڤایەتی ژەنی و چارەنووسی گۆڕی

وێستگە ستایل - سۆلین عوسمان

لۆدڤیگ ڤان بێتۆڤن تەنها ناوێک نییە لە لاپەڕەکانی مێژووی هونەردا، بەڵکو دیاردەیەکی مرۆیی سەرسوڕهێنەرە کە توانی بەسەر گەورەترین بەربەستدا زاڵ بێت کە ڕووبەڕووی مرۆڤ دەبێتەوە. ئەم ئاوازدانەرە ئەڵمانییە کە لە ساڵی ١٧٧٠ لە شاری بۆن لەدایکبوو، ژیانێکی پڕ لە ئازار و تەنیایی بەڕێ کرد، بەڵام هەر ئەو ئازارە بوو بە سوتەمەنی بۆ داهێنانە بێوێنەکانی. بێتۆڤن بەو کەسە دادەنرێت کە مۆسیقای لە قاڵبە ڕێک و پێکانەکانی "سەردەمی کلاسیک" ڕزگار کرد و دەرگای بۆ "سەردەمی ڕۆمانسی" کردەوە؛ ئەو مۆسیقای لە ئامرازێکی خۆشکردنی کاتی ئەرستۆکراتییەکانەوە گۆڕی بۆ زمانێک بۆ دەربڕینی قوڵترین هەستەکانی ناخی مرۆڤ وەک توڕەیی، ئازار، خۆشەویستی و شۆڕش، بە جۆرێک کە تا ئەو کاتە جیهان گوێی لە دەنگی وا نەبووبوو.

ژیانی بێتۆڤن هەر لە سەرەتاوە تراژیدی بوو، باوکی پیاوێکی توندوتیژ و ئاڵوودەی مەی بوو کە دەویست بە زۆر کوڕەکەی بکاتە "مۆزارتێکی نوێ" بۆ ئەوەی پارەی پێ پەیدا بکات، بۆیە زۆرجار نیوەشەو بە لێدان بێتۆڤنی لە خەو هەڵدەستاند بۆ ئەوەی پیانۆ بژەنێت.

ئەم منداڵییە سەختە کەسایەتییەکی یاخی و گۆشەگیری لێ دروست کرد. بەڵام گەورەترین تاقیکردنەوەی ژیانی لە کۆتایی بیستەکانی تەمەنیدا دەستی پێکرد، کاتێک هەستی کرد وردە وردە توانای بیستنی لەدەست دەدات. بۆ مۆسیقییەک کە ژیانی بەندە بە گوێیەکانیەوە، ئەمە وەک حوکمی مەرگ وابوو. بێتۆڤن سەرەتا هەوڵیدا ئەم نهێنییە بشارێتەوە و لە خەڵکی دوور دەکەوتەوە تا هەستی پێنەکەن، تەنانەت لە نامە بەناوبانگەکەیدا کە بە "وەسیەتنامەی هایلیگنشتات" ناسراوە، دان بەوەدا دەنێت کە بیر لە خۆکوشتن دەکاتەوە، بەڵام دواجار دەنووسێت: "هونەرەکەم ڕێگری لێ کردم، مەحاڵ بوو جیهان جێبهێڵم پێش ئەوەی هەموو ئەو شتانە دەربڕم کە لە ناخمدا پەنگیان خواردووەتەوە."

ئەوەی جێگای سەرسوڕمانی هەموو مێژووە، ئەوەیە کە مەزنترین و ئاڵۆزترین کارەکانی بێتۆڤن لەو قۆناغەدا نووسراون کە بە تەواوی نابیست بوو. سەمفۆنیای نۆیەم کە بە "سرودی خۆشی" (Ode to Joy) کۆتایی دێت، لووتکەی داهێنانی مرۆڤە و کاتێک بێتۆڤن ڕابەرایەتی ئۆرکێستراکەی دەکرد لە یەکەم نمایشدا، پشتی لە جەماوەر بوو و گوێی لە چەپڵەڕێزانی خەڵکەکە نەبوو، تا یەکێک لە گۆرانیبێژەکان دەستی گرت و ئاوڕی دایەوە بۆ ئەوەی ببینێت خەڵکەکە چۆن بە پەرۆشەوە چەپڵەی بۆ لێ دەدەن و فرمێسک دەڕێژن. ئەو مۆسیقای بە گوێیەکانی نەدەبیست، بەڵکو لە مێشکیدا بە ڕوونی دەیبیست و لەڕێگەی لەرینەوەی پیانۆکەوە هەستی بە نۆتەکان دەکرد.

مۆسیقای بێتۆڤن پڕە لە وزە و ململانێ؛ لە سەمفۆنیای پێنجەمدا دەنگی "چارەنووس" دەبیستین کە لە دەرگا دەدات، و لە سۆناتای مانگەشەودا هەست بە قوڵترین ئازاری دڵشکانی ئەو دەکەین بۆ ئەو ژنەی کە خۆشی دەویست و هەرگیز نەبوو بە هی ئەو.

بێتۆڤن یەکەم مۆسیقی بوو کە ڕەتیکردەوە وەک خزمەتکارێک مامەڵەی لەگەڵ بکرێت لەلایەن میر و پاشاکانەوە و دەیوت: "شازادە زۆرن، بەڵام بێتۆڤن تەنها یەک دانەیە." ئەو فێری کردین کە مرۆڤ دەتوانێت لە ناو تاریکترین ساتەکانی بێدەنگیدا، جوانترین ئاوازەکان بۆ جیهان بژەنێت و سنوورە جەستەییەکان هەرگیز ناتوانن بەسەر ڕۆحی ئازاد و داهێنەردا زاڵ بن.

سەرچاوە: ئەرشیفی مۆسیقای کلاسیکی ئەڵمانیا، کتێبی "بێتۆڤن: ئازار و سەرکەوتن"، مێژووی هونەری ئەوروپا.