سیحری باوەش؛ دەرمانخانەیەکی سروشتی و موعجیزەیەک کە لە نێوان دوو قۆڵدا شاراوەتەوە

وێستگە ستایل - سۆلین عوسمان

لە سەردەمێکدا کە شاشە ساردەکان و پەیوەندییە ئەلیکترۆنییەکان جێگەی گەرمیی پەیوەندییە مرۆییەکانیان گرتووەتەوە، زانستی پزیشکی و دەروونناسی دەگەڕێنەوە بۆ سەرەتاییترین زمانی مرۆڤایەتی کە بریتییە لە "بەرکەوتن" و جەخت لەوە دەکەنەوە کە هیچ تەکنەلۆژیایەک ناتوانێت جێگەی باوەشێکی ڕاستەقینە بگرێتەوە.

باوەشکردن تەنها جوڵەیەکی ڕۆمانسی یان کۆمەڵایەتی نییە، بەڵکو پەرجووێکی بایۆلۆجییە کە لە چرکەساتێکدا کیمیای مێشک و فیسیۆلۆجیای جەستە دەگۆڕێت و کاریگەرییەکەی زۆر لەوە قوڵترە کە ئێمە هەستی پێ دەکەین. کاتێک دوو کەس بۆ ماوەیەک کە لە ٢٠ چرکە کەمتر نەبێت باوەش بە یەکدا دەکەن، جەستەیان دەست دەکات بە دەردانی هۆرمۆنی "ئۆکسیتۆسین" کە لە زانستدا بە "هۆرمۆنی خۆشەویستی" یان "هۆرمۆنی متمانە" ناسراوە؛ ئەم ماددە کیمیاییە وەک دژە-زەهرێک وایە بۆ ترس و تەنیایی و ڕاستەوخۆ دەبێتە هۆی هێورکردنەوەی بەشە هەستیارەکانی مێشک و دروستکردنی هەستی ئاسایش و دڵنیایی.

لە ڕووی تەندروستیی جەستەییەوە، باوەشکردن وەک دەرمانێکی سروشتی کار دەکات بۆ دڵ و دەمارەکان. توێژینەوەکان لە زانکۆی نۆرس کارۆلاینا سەلماندوویانە کە ئەو کەسانەی بە بەردەوامی باوەش بە ئازیزانیاندا دەکەن، ئاستی هۆرمۆنی "کۆرتیزۆڵ" کە بەرپرسە لە سترێس و دڵەڕاوکێ، لە خوێنیاندا بە شێوەیەکی بەرچاو دادەبەزێت و ئەمەش دەبێتە هۆی دابەزینی پەستانی خوێن و ڕێکبوونەوەی لێدانەکانی دڵ، واتە باوەشێک دەتوانێت مەترسییەکانی جەڵتە و نەخۆشییەکانی دڵ کەم بکاتەوە. جگە لەوەش، بەرکەوتنی پێست بە پێست و ئەو گەرمییەی لە باوەشدا دەگوازرێتەوە، سیستەمی بەرگریی جەستە بەهێز دەکات؛ چونکە کاتێک جەستە ئارام دەبێتەوە و لە دۆخی شەڕ و ئامادەباشی (Fight or Flight) دەچێتە دەرەوە، وزەی زیاتر تەرخان دەکات بۆ دروستکردنی خرۆکە سپییەکان و بەرەنگاربوونەوەی ڤایرۆسەکان، بۆیە ئەو کەسانەی پاڵپشتیی سۆزدارییان هەیە کەمتر تووشی هەڵامەت و نەخۆشییە وەرزییەکان دەبن.

کاریگەریی باوەش لەسەر منداڵان بابەتێکی هەستیارتر و چارەنووسسازترە. زانایان ئاماژە بەوە دەدەن کە باوەش بۆ منداڵ وەک "خۆراک" وایە بۆ مێشکی؛ ئەو منداڵانەی لە ساڵانی سەرەتای تەمەنیاندا باوەشیان پێنەکراوە یان لە سۆز بێبەش بوون، تووشی حاڵەتێک دەبن پێی دەوترێت "برسێتیی پێست" یان "Touch Starvation" کە دەبێتە هۆی ئەوەی بەشەکانی مێشکیان بە تەواوی گەشە نەکات و لە داهاتوودا تووشی کێشەی دەروونی و هەڵچوونی ڕەفتاری ببن. باوەشکردن یارمەتی منداڵ دەدات فێری ڕێکخستنی هەستەکانی بێت و هەست بە بەها و بوونی خۆی بکات لەم جیهانە گەورەیەدا.

خانمە دەروونناسی بەناوبانگ ڤێرجینیا ساتیر، هاوکێشەیەکی جوانی بۆ پێویستیی مرۆڤ بە باوەش داڕشتووە و دەڵێت مرۆڤ بۆ ئەوەی تەنها لە ژیاندا بمێنێتەوە و نەکەوێت، ڕۆژانە پێویستی بە چوار باوەشە، بۆ ئەوەی پارێزگاری لە تەندروستیی دەروونیی خۆی بکات پێویستی بە هەشت باوەشە، بەڵام بۆ ئەوەی گەشە بکات و هەست بە بەختەوەریی ڕاستەوخۆ بکات پێویستی بە دوانزە باوەشە لە ڕۆژێکدا. لە کۆتاییدا دەبێت ئەوە بزانین کە باوەش تاکە دیارییە کە کاتێک دەیبەخشیت، خۆیشت یەکسەر وەریدەگریتەوە؛ پردێکە بۆ پەڕینەوە لە "من"ەوە بۆ "ئێمە" و ڕێگەیەکە بۆ ئەوەی بە بێدەنگی بە بەرامبەر بڵێیت: "تۆ بەتەنیا نیت، من لێرەم."

سەرچاوە: توێژینەوەی دەمارناسی زانکۆی نۆرس کارۆلاینا، گۆڤاری سایکۆلۆجی تودەی، ڕاپۆرتی تەندروستیی خێزان.