نهێنییەکانی سوڵتانە کوردەکە؛ بۆچی دوژمنەکانیشی ئاشقی بوون؟

وێستگە ستایل - سۆلین عوسمان

لە مێژووی خوێناوی مرۆڤایەتیدا زۆر بە دەگمەن سەرکردەیەک هەڵدەکەوێت کە دۆست و دوژمن لەسەر خۆشویستنی کۆک بن و تەنانەت ئەوانەی لە سەنگەری بەرامبەریدا بوون ستایشی بکەن، بەڵام سەڵاحەدینی ئەیوبی توانی ئەم موعجیزەیە بکات و ناوی خۆی بە پیتی ئاڵتونی لە ویژدانی جیهاندا بنووسێتەوە. ئەم سەرکردە کوردە کە لە قەڵای تکریتەوە دەستی پێکرد و بووە سوڵتانی میسر و شام، تەنها بەهۆی سەرکەوتنە سەربازییەکانییەوە نەبووە بە ئەفسانە، بەڵکو بەهۆی ئەخلاقی سوارچاکییەوە بووە، شتێک کە لە سەدەکانی ناوەڕاستدا وەک دیاردەیەکی نامۆ دەبینرا. سەڵاحەدین تەنها خاکەکانی ئازاد نەدەکرد بەڵکو چەمکی سەرکردایەتی و جەنگی گۆڕی، چونکە ئەو باوەڕی وابوو کە خوێنڕشتن ئاسانە بەڵام لێبوردەیی نیشانەی هێزی ڕاستەقینەیە. ئەوروپییەکان کە بە مەبەستی جەنگی پیرۆز هاتبوون و چاوەڕێی سەرکردەیەکی دڕندەیان دەکرد، تووشی شۆک بوون کاتێک ڕووبەڕووی پیاوێک بوونەوە کە لە ئەوروپییەکان زیاتر ڕێزی لە بەهاکانی مەسیح دەگرت و وانەی مرۆڤایەتی فێردەکردن.

دیارترین وێنەی گەورەیی سەڵاحەدین لە کاتی ڕزگارکردنەوەی قودس یان ئۆرشەلیم لە ساڵی ١١٨٧ دەرکەوت. کاتێک ٨٨ ساڵ بەر لەو ڕووداوە خاچپەرستەکان شارەکەیان داگیر کردبوو، کۆمەڵکوژییەکیان ئەنجام دابوو کە مێژوونووسان دەڵێن ئەسپی سوارچاکەکان تا ئەژنۆیان لە خوێندا ڕۆ دەچوو، بەڵام کاتێک سەڵاحەدین شارەکەی گرتەوە فەرمانی کرد کە نابێت دەست بۆ هیچ کەسێک درێژ بکرێت. ئەو نەک هەر تۆڵەی نەکردەوە، بەڵکو ڕێگەی دا هەزاران مەسیحی بە سەلامەتی شارەکە جێبهێڵن و ئەوانەشی پارەیان پێ نەبوو، لەسەر ئەرکی خۆی ئازادی کردن. ئەو فەرمانی کرد کەنیسەکان بپارێزرێن و ڕێزی لە پیرۆزییەکانی هەموو ئایینەکان گرت، ئەم ڕەفتارە وایکرد کە تەنانەت ژنانی خاچپەرستەکان ستایشی دادپەروەریی ئەو بکەن و مێژوونووسانی ڕۆژئاوا بە شەرمەوە دان بەوەدا بنێن کە موسڵمانەکان وانەی شارستانیەتیان فێرکردین.

پەیوەندیی سەڵاحەدین لەگەڵ ڕیچارد شێر دڵ کە پاشای ئینگلتەرا بوو، یەکێکە لە سەیرترین چیرۆکەکانی مێژوو. هەرچەندە ئەوان دوژمنی سەرسەختی یەکتر بوون لە مەیدانی جەنگدا، بەڵام ڕێزێکی بێوێنە لە نێوانیاندا هەبوو. کاتێک ڕیچارد لە کاتی جەنگدا نەخۆش دەکەوێت و تای بەرز دەبێتەوە، سەڵاحەدین لە جیاتی ئەوەی هێرش بکاتە سەری و بارودۆخەکە بە هەل بزانێت، پزیشکە تایبەتەکەی خۆی لەگەڵ سەبەتەیەک بەفر و میوەی تازە بۆ دەنێرێت تا چارەسەری بکەن. هەروەها کاتێک لە شەڕێکدا ئەسپەکەی ڕیچارد دەکوژرێت، سەڵاحەدین دەڵێت ناکرێت پاشایەک بەو گەورەییە پیادە بێت لە نێو سەربازەکانیدا و دوو ئەسپی ڕەسەنی عەرەبی بۆ دەنێرێت. ئەم ڕەفتارانە سەڵاحەدینی کردە پاڵەوانێکی ڕۆمانسی لە ئەدەبیاتی ئەوروپادا و وەک نموونەی باڵای جێنتڵمان سەیر دەکرا.

سەڵاحەدین تا کۆتایی ژیانی بە سادەیی مایەوە و کاتێک لە ساڵی ١١٩٣ لە دیمەشق کۆچی دوایی کرد، دەرکەوت کە ئەم سوڵتانە مەزنەی حوکمی نیوەی جیهانی دەکرد، هیچ سامانێکی بۆ خۆی کۆنەکردووەتەوە. تەنانەت پارەی تەواوی لە خەزێنەکەیدا نەبوو بۆ کڕینی کفنەکەی و تێچووی ناشتنەکەی، چونکە هەموو داراییەکەی بەسەر هەژاران و سەربازەکانیدا دابەش کردبوو. ئەو میراتەی سەڵاحەدین جێی هێشت کۆشک و پارە نەبوو، بەڵکو ناوبانگێک بوو کە دوای ٨٠٠ ساڵ هێشتا دەدرەوشێتەوە و فێری مرۆڤایەتی کرد کە دەکرێت بەهێز بیت بەبێ ئەوەی ستەمکار بیت و دەکرێت خاوەن باوەڕ بیت بەبێ ئەوەی ڕق لەوانی تر هەڵبگریت. سەڵاحەدین تەنها شانازییەک نییە بۆ کورد و موسڵمانان، بەڵکو شانازییە بۆ ویژدانی زیندووی مرۆڤایەتی.

سەرچاوە: دەستنووسە مێژووییەکانی ئیبن ئەسیر، لێکۆڵینەوەکانی ئەرشیفی ڕۆژهەڵاتناسیی ئەوروپا، کتێبی "سەڵاحەدین: پاڵەوانی ئیسلام".