کتێبی "٤٨ یاسای دەسەڵات"؛ ئینجیلی شەیتان یان ڕێبەری مانەوە لە جەنگەڵستانی مرۆڤایەتیدا؟

وێستگە ستایل - سۆلین عوسمان

لە دونیای کتێبە فکری و ستراتیژییەکاندا، کەم کتێب هەیە هێندەی "٤٨ یاسای دەسەڵات"ی ڕۆبەرت گرین مشتومڕی نابێتەوە و خوێنەرانی تووشی شۆک کردبێت. ئەم کتێبە کە ساڵی ١٩٩٨ بڵاوکرایەوە، بە خێرایی بووە پڕفرۆشترین کتێبی جیهان و هاوکات بە یەکێک لە "مەترسیدارترین" کتێبەکان دادەنرێت، تا ئەو ڕادەیەی لە زۆربەی زیندانەکانی ئەمەریکا خوێندنەوەی قەدەغەیە، چونکە پاسەوانەکان دەترسن زیندانییەکان فێری هونەری دەستخستنی دەسەڵات و کۆنترۆڵکردنی بەرامبەر ببن. ڕۆبەرت گرین لەم بەرهەمەدا هەوڵی نەداوە کتێبێکی ئەخلاقی بنووسێت کە پێمان بڵێت "چۆن دەبێت بژین"، بەڵکو کتێبێکی ڕیالیستی (واقیعی) نووسیوە کە پێمان دەڵێت "جیهان لە ڕاستیدا چۆن کار دەکات". نووسەر بە وردبینییەکی مێژووییەوە گەڕاوەتەوە بۆ سێ هەزار ساڵ لە مێژووی مرۆڤایەتی و چیرۆکی ژیانی دەیان پاشا، فەیلەسوف، سەرکردە و فێڵبازەکانی وەک ماکیاڤیلی، سون تزو، و تالێراندی هەڵاوێرد کردووە تا یاساکانی دەسەڵاتمان بۆ دەربێنێت.

کتێبەکە لەسەر بنەمایەکی سارد و ڕەق وەستاوە کە دەڵێت ژیان یارییەکی بەردەوامی دەسەڵاتە و ئێمە هەمیشە لە ناو یارییەکەداین، جا حەز بکەین یان نا. گرین پێی وایە ئەو کەسەی بانگەشەی ئەوە دەکات کە حەزی لە دەسەڵات نییە یان دەیەوێت لە دەرەوەی یارییەکە بێت، زۆرجار یان ساویلکەیە یان باشترین یاریزانە و دەیەوێت نیازەکانی بشارێتەوە. کتێبەکە فێرت دەکات کە ساویلکەیی و متمانەی کوێرانە لە دونیای سیاسەت و کار و پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکاندا گەورەترین دوژمنی مرۆڤە. بۆ نموونە یاسای یەکەم دەڵێت "هەرگیز لە مامۆستاکەت دەوڵەمەندتر و زیرەکتر دەرمەکەوە"، چونکە ئەمە دەبێتە هۆی دروستبوونی ئیرەیی و دواجار لەناوبردنی تۆ، یان یاسایەکی تر جەخت لەوە دەکاتەوە کە "کەمتر لەوەی پێویستە قسە بکە"، چونکە بێدەنگی هێز و شکۆ دەبەخشێت و وادەکات بەرامبەر نەتوانێت خاڵە لاوازەکانت بزانێت.

زۆرێک لە ڕەخنەگران ئەم کتێبە بە "بێ ئەخلاق" و "خراپەکار" وەسف دەکەن، چونکە فێری خەڵک دەکات چۆن دوژمنەکانیان تێکبشکێنن، چۆن دۆستەکانیان بەکاربهێنن و چۆن نهێنییەکانیان بشارنەوە. بەڵام ڕۆبەرت گرین بەرگرییەکی بەهێز لە بەرهەمەکەی دەکات و دەڵێت ئەم کتێبە ئاوێنەیەکە بۆ سروشتی مرۆڤ. ئەو دەڵێت ئەگەر تۆ کەسێکی باشیت و ناتەوێت فێڵ لە کەس بکەیت، هێشتا پێویستە ئەم کتێبە بخوێنیتەوە، چونکە ئەگەر نەزانیت چەکەکانی دەسەڵات چین، دەبیتە قوربانیی ئەو کەسانەی کە ئەم یاسایانە دژی تۆ بەکاردەهێنن. کتێبەکە وەک چەقۆیەک وایە؛ دەکرێت پێی بریندار بکرێیت، یان دەکرێت وەک قەڵغانێک بۆ پاراستنی خۆت بەکاریبهێنیت لە جەنگەڵستانی پەیوەندییە مرۆییەکاندا.

کاریگەریی "٤٨ یاسای دەسەڵات" سنورەکانی تێپەڕاندووە؛ ئەمڕۆ ئەم کتێبە بووەتە ئینجیلی زۆرێک لە ڕاپەرە بەناوبانگەکانی جیهان، بەڕێوەبەرانی کۆمپانیا زەبەلاحەکان و سیاسەتمەدارە زیرەکەکان. ئەوان دەزانن کە دەسەڵات شتێک نییە بە دیاری پێشکەشت بکرێت، بەڵکو دەبێت بە زیرەکی وەریبگریت و بیپارێزیت. کتێبەکە فێرت دەکات کە هەست و سۆزت کۆنترۆڵ بکەیت، پلانی دوورمەودات هەبێت، و هەمیشە چەند هەنگاوێک لەپێش دوژمنەکەتەوە بیت.

لە کۆتاییدا، ئەم کتێبە بانگهێشتێکە بۆ ئەوەی واز لە خەیاڵ و ئایدیاڵیزم بهێنین و سەیری ڕووە ڕاستەقینە و هەندێکجار ترسناکەکەی مرۆڤ بکەین، تا بتوانین تێیدا بژین و سەرکەوتوو بین، نەک تەنها وەک قوربانییەکی بێدەنگ سەیر بکەین.

سەرچاوە: توێژینەوەی دەروونناسی و سەرکردایەتی، شیکاری کتێب و چاوپێکەوتنەکانی ڕۆبەرت گرین.