نیکۆلا تێسلا؛ ئەو زانا تەنیایەی داهاتووی بینی و لە ژوورێکی تاریکدا جیهانی بۆ هەتاهەتایە ڕوناک کردەوە

وێستگە ستایل - سۆلین عوسمان

مێژووی مرۆڤایەتی پڕە لە ناوی داهێنەران، بەڵام کەم کەس هەن وەک نیکۆلا تێسلا کە توانیبێتیان بە تەنها ئاڕاستەی شارستانیەت بگۆڕن و لە سەردەمێکدا بژین کە دەیان ساڵ لەپێش سەردەمی ڕاستەقینەی خۆیانەوە بووبێت. ئەم زانا سڕبی-ئەمەریکییە کە زۆرجار بە "پیاوەکەی سەدەی بیستەم" ناو دەبرێت، خاوەنی مێشکێک بوو کە سنووری نێوان خەیاڵ و واقیعی نەدەناسی. ئەگەر تۆمەس ئەدیسۆن بازرگانێکی زیرەک بووبێت کە داهێنانی کردووە، ئەوا تێسلا زانایەکی پاک و بێگەرد بوو کە تەنها ئامانجی خزمەتکردنی مرۆڤایەتی بوو، تەنانەت ئەگەر لەسەر حسابێکی قورسی ژیانی خۆیشی بووبێت.

چیرۆکی تێسلا تەنها چیرۆکی کارەبا نییە، بەڵکو تراژیدیایەکی گریهێنەرە دەربارەی داهێنەرێک کە جیهان درەنگ لە بەهاکەی تێگەیشت.

گەورەترین شۆڕشی تێسلا بریتی بوو لە سەرکەوتنی لە "جەنگی تەزووەکان"دا بەرامبەر ئەدیسۆن. لە کاتێکدا جیهان بەدەست کێشەی گواستنەوەی کارەباوە دەیناڵاند و سیستەمەکەی ئەدیسۆن (DC) تەنها دەیتوانی بۆ مەودایەکی زۆر کورت کارەبا بگوازێتەوە، تێسلا بە داهێنانی سیستەمی تەزووی گۆڕاو (AC) توانی موعجیزەیەک بخوڵقێنێت.

ئەو سەلماندی کە دەکرێت وزە بۆ سەدان کیلۆمەتر بگوازرێتەوە بەبێ ئەوەی بەفیڕۆ بچێت، و یەکەم وێستگەی بەرهەمهێنانی کارەبای لە تاڤگەکانی نیاگارا دامەزراند کە تا ئەمڕۆش وەک هێمایەک بۆ سەرکەوتنی زانست بەسەر سروشتدا ماوەتەوە. بەبێ ئەم داهێنانە، شارە گەورەکانی ئەمڕۆ و کارگە زەبەلاحەکان هەرگیز بوونیان نەدەبوو و جیهان لە تاریکییەکی نیمچەییدا دەمایەوە.

بەڵام خەونەکانی تێسلا تەنها لە وایەر و کێبڵدا قەتیس نەبوو، ئەو یەکەم کەس بوو کە بیری لە جیهانێکی "بێ تەل" کردەوە. لە تاقیگە سەیرەکەیدا لە کۆلۆرادۆ سپرینگز، تێسلا تاقیکردنەوەی لەسەر گواستنەوەی وزە دەکرد بەبێ وایەر و خەونی ئەوەی هەبوو کە تاوەری "واردێنکلیف" تەواو بکات بۆ ئەوەی وزەی کارەبا بە خۆڕایی بۆ هەموو خەڵکی جیهان دابین بکات لە ڕێگەی چینەکانی بەرگە هەواوە، بەڵام بەداخەوە پشتیوانە داراییەکانی کاتێک زانییان ئەم پڕۆژەیە قازانجی ماددی تێدا نییە و وزەی خۆڕایی دابەش دەکات، پشتگیرییەکانیان بڕی و خەونەکەیان لەبار برد. ئەوەی جێگای سەرسوڕمانە، تێسلا لە ساڵی ١٩٢٦دا پێشبینی مۆبایلی کردبوو و وتبووی ڕۆژێک دێت مرۆڤەکان ئامێرێکی بچووک لە گیرفانیاندا هەڵدەگرن کە دەتوانن لە ڕێگەیەوە یەکتری ببینن و گوێیان لە دەنگی یەکتر بێت لە هەر شوێنێکی جیهاندا بن، وەسفێک کە ڕێک وەک مۆبایلە زیرەکەکانی ئەمڕۆ وایە.

لە ڕووی کەسایەتیشەوە تێسلا مرۆڤێکی ئێجگار سەیر و ناوازە بوو. ئەو خاوەنی یادگەرییەکی وێنەیی (Photographic memory) بوو، بە جۆرێک کە هەرگیز پێویستی بە نەخشەکێشان نەبوو لەسەر کاغەز، بەڵکو هەموو ئامێرەکانی لە مێشکیدا دیزاین دەکرد و دەیخستنە کار و تەنانەت دەیتوانی پێشبینی ئەوە بکات کام پارچەیەی تووشی داخوران دەبێت، ئینجا جێبەجێی دەکرد. تێسلا بە دەست نەخۆشیی "وەسوەسە" دەیناڵاند و ئاڵوودەی ژمارە ٣ بوو، دەبوایە پێش چوونە ژوورەوە بۆ هەر بینایەک سێ جار بە دەوریدا بخولێتەوە و دەستی زۆر دەشووشت. ئەو هەرگیز هاوسەرگیری نەکرد و دەیوت هاوسەرگیری وزەی زانستی لێ دەبات، لەبری مرۆڤەکان، عاشقی کۆترەکان بوو و دەیوت کۆترێکی سپی هەیە کە وەک خۆشەویستترین کەسی ژیانی خۆشی دەوێت و کاتێک ئەو کۆترە مرد، تێسلا وتی "ئیتر ژیانی منیش کۆتایی هات".

کۆتایی ژیانی ئەم زانا مەزنە یەکێکە لە غەمگینترین دیمەنەکانی مێژوو. پیاوێک کە جیهانی ڕوناک کردەوە، خۆی لە ژووری ژمارە ٣٣٢٧ لە هۆتێلی نیویۆرکەر بە تەنیا و لە نێو هەژارییەکی سەختدا کۆچی دوایی کرد. دوای مردنی، دەزگای FBI دەستی بەسەر زۆربەی نووسراوەکانیدا گرت بە بیانووی ئەوەی کە تێسلا خەریکی دروستکردنی "تیشکی مەرگ" بووە کە دەتوانێت فڕۆکە لە ئاسمانەوە بخاتە خوارەوە. هەرچەندە لە ژیانیدا زۆر ستەمی لێ کرا و زۆرێک لە داهێنانەکانی بە ناوی کەسانی ترەوە تۆمار کران (وەک ڕادیۆ کە مارکۆنی خەڵاتی نۆبڵی لەسەر وەرگرت، بەڵام دواتر دادگا دانینا بەوەی هی تێسلا بووە)، بەڵام ئەمڕۆ مێژوو حوکمی خۆی داوە. ناوی تێسلا ئێستا لەسەر بەناوبانگترین ئۆتۆمبێلی جیهانە و وەک سیمبولێکی ئەبەدی بۆ ئیرادە، داهێنان و قوربانیدان لەپێناو زانستدا دەدرەوشێتەوە.

سەرچاوە: مێژووی تەکنەلۆژیا و وزە، ژیاننامەی "نیکۆلا تێسلا: جادووگەرەکەی کارەبا"، ئەرشیفی بەڵگەنامە زانستییەکانی مۆزەخانەی تێسلا.