پشتیوان سادق: ئه‌مه‌ی به‌غدا ده‌یكات له برسیكردنی خه‌ڵكی كوردستان، جیاوازی نییه له‌گه‌ڵ ئه‌نفال
وێستگه‌نیوز-
پشتیوان سادق وه‌زیری ئه‌وقاف و كاروباری ئاینی هه‌رێم كه هاوكات ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستانه له‌نووسینێكدا رایگه‌یاند كه:
* ماوه‌یه‌كه هه‌رێمی كوردستان به‌ناو قۆناخێكی ئاڵۆزی ئابووریدا ره‌تده‌بێت، به‌ڵام (مه‌سرور بارزانی)، تواناكانی چڕ كردۆته‌وه، كه به باشترین شێوه بتوانێت به‌ناو ئه‌و قۆناخه ئاڵۆزكاوه‌دا تێپه‌ڕ ببێت.
* قۆناخی ئێستا زیاتر قۆناخێكی دروستكراوه بۆ ئازاردانی حكومه‌تی هه‌رێم و گه‌له تێكۆشه‌ره‌كه‌ی.
*ئه‌و فیدراڵیزمه‌ی له ده‌ستووری 2005دا چه‌سپێنراوه، كه‌مترین ئاسته بۆ مانه‌وه‌ی كورد له‌گه‌ڵ به‌غدا.
*ئێستا دۆخێكی نوێ هاتۆته پێشه‌وه و ناكرێت هه‌مان سیاسه‌تی رابردوو زیندووبكرێته‌وه‌و نه‌ته‌وه‌یه‌ك بخاته‌وه ناو برین و خوێن و ئازار.
*ئه‌مه‌ی به‌غدا ده‌یكات كه برسیكردنی خه‌ڵكی كوردستانه، قۆناغ به قۆناغ، جیاوازییه‌كی ئه‌وتۆی نییه له‌گه‌ڵ قۆناغه‌كانی شاڵاوی ئه‌نفال.
*خه‌ریكه كاریگه‌ریی تارماییه‌كانی ڕابردوو په‌ره‌یانپێده‌درێ و عێراقیشی له‌گه‌ڵ خۆیدا ئیفلیج كردووه.
*هه‌موو دانوستانێك له‌سه‌ر پشكی هه‌رێمی كوردستان له بودجه‌دا، له‌ژێر قورسایی بیره‌وه‌ریی هێرشه كیمیاییه‌كانی رژێمی پێشوودا به‌ڕێوه‌ده‌چێت. هه‌موو جووڵه‌پێكردنێكی هێزه‌كانی فیدراڵی له نزیك ناوچه جێناكۆكه‌كان، له روانگه‌ی داگیركارییه‌وه مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا ده‌كرێت.
*ئه‌و سته‌مه‌ی ئێستا له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌تی عێراقی فیدڕاڵه‌وه به‌رامبه‌ر به كورد ده‌كرێت، ڕێگری له چاره‌سه‌ری درێژخایه‌ن ده‌كات.
*عێراق تا نه‌گاته ئه‌و بڕوایه‌ی كه كوردستانێكی سه‌قامگیر، گه‌شه‌سه‌ندوو، پارێزراو، سه‌رمایه‌یه‌كی ژیانییه بۆ عێراقێكی فیدڕاڵ، ناتوانرێت مامه‌ڵه‌ی ته‌ندروست له‌گه‌ڵ یه‌كتری بكه‌ین.
*قه‌یرانی به‌غدا-هه‌ولێر نموونه‌یه‌كی بچووككراوه‌ی ته‌حه‌ددا گه‌وره‌كانی سه‌ده‌ی بیست و یه‌كه.
*مه‌سرور بارزانی هه‌میشه هه‌وڵی ئه‌وه‌ی داوه، رێككه‌وتنه‌كان له‌گه‌ڵ به‌غدا له‌سه‌ر بنه‌مای ده‌ستوورو مافه ده‌ستووری و یاساییه‌كاندا بێت.
* گرفتی گه‌وره ئه‌وه‌یه به‌غدا هه‌میشه لاوازكردنی قه‌واره‌ی هه‌رێم و برسیكردنی گه‌لی كوردستان به سه‌ركه‌وتنی خۆی ده‌زانێت، كه ئه‌مه ئه‌قڵییه‌تی رژێمی پێشوو بوو.
*تا ئێستا یه‌ك هێزو لایه‌نی سیاسی (ئه‌گه‌ر ناویان لێ بنێین ئۆپۆزیسیۆن)، به‌رامبه‌ر به برسیكردنی خه‌ڵكی كوردستان بۆ جارێكیش په‌نجه‌ی تۆمه‌تیان بۆ به‌غدا درێژ نه‌كردووه. ئه‌مه له هه‌ر وڵاتێكی دیكه بوایه، لێپێچانه‌وه‌ی توندی له‌سه‌ر ده‌كرا.
*به هه‌وڵی به‌رده‌وامی سه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان (مه‌سرور بارزانی) له‌م ڕۆژانه‌دا "كێشه‌ی مووچه چاره‌سه‌ر ده‌بێت.
ئه‌مه‌ش ده‌قی نووسینه‌كه‌یه‌تی:
کێشەی مووچە چارەسەر دەبێت
ماوەیەكە هەرێمی كوردستان بەناو قۆناخێكی ئاڵۆزی ئابووریدا رەتدەبێت، بەڵام كاك( مەسرور بارزانی)، تواناكانی خۆی چڕ كردۆتەوە، كە بە باشترین شێوە بتوانێت بەناو ئەو قۆناخە ئاڵۆزكاوەدا تێپەڕ ببێت، كە زیاتر قۆناخێكی دروستكراوە بۆ ئازاردانی حكومەتی هەرێم و گەلە تێكۆشەرەكەی.
لە هیچ وڵاتێك هێندەی پەیوەندیی نێوان حکومەتی هەرێمی کوردستان (KRG) لە هەولێر و حکومەتی فیدراڵی لە بەغدا، بە شێوەیەکی تراژیدی بەردەوام نەبووە. ئەو چەندین جارەی رووبەڕووی بنبەست بوون و دووبارەبوونەوەو چەندین زنجیرەی ناکۆکیی پچڕپچڕ لەسەر بودجە، نەوت، یان خاک كە ئەمانەش بە تەنها نین، بەڵکو ئەوانە ڕاچڵەکینەکانی یەک قەیرانی درێژخایەنن کە ڕەگی لە خودی ڕۆحی دەوڵەتی پێشووی عێراقەوە تا بە ئەمڕۆدەگات داکوتاوە. بە دیوەكەی تر ئەم بابەتە لە بنەڕەتدا چیرۆکی نەتەوەیەکی ئینکارلێ کراوە، گەلێک لەسەر دەستی دەوڵەتێکی ناوەندیی عێراقی تووشی جینۆساید (شاڵاوی ئەنفال) و چەوساندنەوەی سیستماتیک بووەتەوە. لەم ڕوانگەیەوە، ئۆتۆنۆمی یان فیدڕاڵی ئیمتیازێک نەبووە کە لەلایەن بەغداوە بەخشرابێت، بەڵکو مافێکە کە بە خوێن و بەرخۆدان بەدەست هاتووە. ئەو فیدراڵیزمەی لە دەستووری ٢٠٠٥دا چەسپێنراوە، کەمترین ئاستە بۆ مانەوەی كورد لەگەڵ بەغدا. هەر هەنگاوێکی بەغدا بۆ ناوەندیکردنی دەسەڵات لە ڕێگەی هەمان ئەو سیاسەتەی رابردوو كە پڕە لە برینی قووڵ و ساڕێژ نەبوو ئێستا دۆخێكی نوێ هاتۆتە پێشەوەو ناكرێت هەمان سیاسەتی رابردوو زیندووبكرێتەوەو نەتەوەیەك بخاتەوە ناو برین و خوێن و ئازار. ئەمەی بەغدا دەیكات كە برسیكردنی خەڵكی كوردستانە،قۆناغ بە قۆناغ، جیاوازییەكی ئەوتۆی نییە لەگەڵ قۆناغەكانی شاڵاوی ئەنفال. چونكە ئەقڵییەتەكە بەرەو هەمان ئەقڵییەت دەڕوا.
خەریكە کاریگەریی تارماییەكانی ڕابردوو پەرەیانپێدەدرێ و عێراقیشی لەگەڵ خۆیدا ئیفلیج كردووە. هەموو دانوستانێک لەسەر پشکی هەرێمی کوردستان لە بودجەدا، لەژێر قورسایی بیرەوەریی هێرشە کیمیاییەکانی رژێمی پێشوودا بەڕێوەدەچێت. هەموو جوولەپێکردنێکی هێزەکانی فیدراڵی لە نزیک ناوچە جێناکۆکەکان، لە روانگەی داگیركارییەوە مامەڵەی لەگەڵدا دەكرێت. ڕابردوو تەواو نەبووە؛ هێزێکی چالاک و زیانبەخشی ئێستایە، پێویستی بە چارەسەری بنەڕەتی و ئەقڵانییە. عێراق ناتوانێت ببێتە عێراقێكی نوێ و فیدڕاڵی، ئەگەر چارەسەری بنەڕەتی بۆ كێشەكانی نەكات.
ئەو ستەمەی ئێستا لەلایەن دەوڵەتی عێراقی فیدڕاڵەوە بەرامبەر بە كورد دەكرێت، ڕێگری لە چارەسەری درێژخایەن دەکات. سەرکردە سیاسییەکان، دەیانەوێت چارەسەری کاتی بكەن بۆئەوەی فشارە هەنووکەییەکان کەم بكەنەوە، بەڵام ئەو سیاسەتە متمانەكە ناشیرین دەكات و دەیشێوێنێت، عێراق تا نەگاتە ئەو بڕوایەی كە کوردستانێکی سەقامگیر، گەشەسەندوو، پارێزراو، سەرمایەیەکی ژیانییە بۆ عێراقێکی فیدڕاڵ و سەقامگیر و پارێزراو، ناتوانرێت مامەڵەی تەندروست لەگەڵ یەكتری بكەین.
قەیرانی بەغدا-هەولێر نموونەیەکی بچووککراوەی تەحەددا گەورەکانی سەدەی بیست و یەکە: چۆنیەتی ئاشتکردنەوەی ناسنامە جیاوازەکان لەناو یەک دەوڵەتدا، چۆنیەتی دابەشکردنی سەرچاوەکان لە جیهانێکی دوای ئایدیۆلۆژیادا و چۆنیەتی دروستکردنی متمانە لە شوێنێکدا کە مێژوو تەنها تۆوی خیانەتی تێدا چاندووە، خەباتێكی بەردەوام و جدی دەوێت. ئەم خەباتە بەردەوام و جدییە، لەلایەن بەڕێز (مەسرور بارزانی)یەوە، زۆر بە جدی كاری لەسەر دەكرێت و ئەو پشوودرێژی و بەردەوامبوونەی لە ئەنجامی چەوسساندنەوەی زیاتر لە یەك سەدەی گەلی كوردستانەوە سەرچاوەی گرتووە،سەرەڕای ئەوەش هەمیشە هەوڵی ئەوەی داوە، رێككەوتنەكان لەگەڵ بەغدا لەسەر بنەمای دەستوورو مافە دەستووری و یاساییەكاندا بێت. گرفتی گەورە ئەوەیە بەغدا هەمیشە لاوازكردنی قەوارەی هەرێم و برسیكردنی گەلی كوردستان بە سەركەوتنی خۆی دەزانێت، كە ئەمە ئەقڵییەتی رژێمی پێشوو بوو.
سەبارەت بەو حیزبە سیاسییانەی كە خۆیان بە ئۆپۆزیسیۆن ناوزەد كردووە، بە درێژایی مێژوو، لە زۆربەی وڵاتانی دنیا كاتێك وڵاتێك دەكەوێتە نێو شەڕێكەوە، ئۆپۆزیسیۆنی وڵاتەكە، هەموو چالاكییەكانی خۆیان دژ بە دەوڵەتەكە رادەگرن،لە ئیسرائیل و ئێران دوونموونەی زۆر تازەن، ئۆپۆزیسیۆنەكان ئیستغلالی دۆخەكەیان نەكرد، كەچی لە هەرێمی كوردستان، نەك هەر چالاكییەكانی خۆیان لەناو سۆشیال میدیا زیاد كردبوو، بەڵكو ریكلامیان بۆ دەیان بوختان و قسەی هەڵبەستراویان دەكرد كە دژ بە حكومەتی هەرێم و تەنانەت دژ بە گەلی كوردستانیش بوو. تا ئێستا یەك هێزو لایەنی سیاسی (ئەگەر ناویان لێ بنێین ئۆپۆزیسیۆن)، بەرامبەر بە برسیكردنی خەڵكی كوردستان بۆ جارێكیش پەنجەی تۆمەتیان بۆ بەغدا درێژ نەكردووە. ئەمە لە هەر وڵاتێكی دیكە بوایە، لێپێچانەوەی توندی لەسەر دەكرا.
سەبارەت بە راگەیاندن و ئەوەی پێیدەوترێ سۆشیال میدیا، بەڕێزان، هەموو ئەو ئامرازانەی كە دروستبوونە بەرهەمی خەباتی گەلی كوردستانە، جا حیزب بێت(بە حیزبی دەسەڵات و ئۆپۆزیسیۆنەوە) یان ئەو راگەیاندنە زەبەلاحە بێت كە ئێستا لە هەموو بوارێكەوە خۆیان گەرم كردووە،پێویستە بۆ خزمەتی خۆمان بێت وەك كورد.
سۆشیال میدیا كە گۆڕەپانێکی فراوانی لە كوردستان دروستكردووە،پێمانوابوو دەتوانێت پەیوەندی ببەستێت، گفتوگۆ بکات و هۆشیارییەکی ڕۆشنگەرانە و یەکگرتووانە بۆ خزمەتی نیشتمانە سووتماكەكەمان پێکبهێنێت. بەلام بە داخەوە نەمانبینی کە سۆشیال میدیا خزمەتگوزارییەکی گشتی یان موڵکێکی هاوبەشی بێلایەنانە بێت؛ بەڵکو بوو بە خاکێکی بازرگانی و، بوونەوەرێکی بێدەنگ هەڵیدەسووڕێنێت كە تەنها یەک بەرژەوەندیی هەیە:ئەویش سەرنجڕاکێشانە، دوور لە بەرژەوەندییە باڵاكانی گەل و خاك.
كاتێك سۆشیال میدیا گرنگی بە ڕاستی نادات و، بەرامبەر بە ئارامیی کۆمەڵایەتیش بێباكە و،هیچ وەبەرهێنانێک لە سەقامگیریی درێژخایەنی كۆمەڵایەتی و سیاسیدا ناكات، تەنها لە خولگەی کاردانەوەی کورتخایەنی هان دراو بە دۆپامیندا هەیە کە "هاووڵاتیانی"—واتە بەکارهێنەرانی—پەیوەست دەکات بە دۆمەینەکەیەوە.ئەمە خۆی لەخۆیدا قەیرانە یان دەبێتە قەیران و پێویستی بە چارەسەركردنی بابەتییانە هەیە.
گەلی كوردستان لە بەرامبەر بەغداو جیهاندا یەك چارەنووسی هەیە، هەموو رەخنەیەك پێویستە لە زەمینەی بەرژەوەندی نیشتمانییەوە بێت و بە لێكتێگەیشتن و هەماهەنگیكردنی یەكتری بە بەردەوامی چارەسەری بكەین. هیچ شتێك بە هاش و هووشی ناو سۆشیال میدیا چارەسەر نابێت، ئەم هات و هاواركردنە، تەنیا بۆ لاوازكردنی ئیرادەی خەڵك و نەهێشتنی متمانە بە یەكتر و چاندنی تۆوی نائومێدییە. بۆیە با لەجیاتی ئەوانە، زمانی لەیەكتێگەیشتن و هەماهەنگی یەكتری و، بەهێزكردنی متمانەو ژیان لەپێناو هیواكانماندا بخەینە كار.
بەڕێزان، بە هەوڵی بەردەوامی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەڕێز (مەسرور بارزانی) لەم ڕۆژانەدا "کێشەی مووچە چارەسەر دەبێت کە مافێكی ڕەوای خەڵکی کوردستانە، بێگومان حکومەتی ھەرێمیش خۆی بە بەرپرسی مافەکانیان دەزانێت، بۆیە سەرۆكی حكومەت زۆر جاران دەڵێت: فەرمانبەران ئەرکیان لەسەر شانمانەو قەرزاریانین.
PM:09:53:02/07/2025
ئه‌م بابه‌ته 1120
جار خوێنراوه‌ته‌وه
لێرەوە کۆمێنت بنوسە لە فەیسبوک دەردەکەوێت