دكتۆر به‌رهه‌م چى بۆ کورد کردوە‌؟

‌ئاکۆ ئاڵی

رەنگە بۆ کەسایەتیەک کە سەرۆکایەتى وڵاتێکى ئالۆزو چڕوپڕ لە نەتەوەو ئایین و ئاینزا لە ئەستۆ دەگرێت و سوێندى یاسایى دەخوات بەوەى پارێزەرى دەستوورو ماف و ئازادییەکانى تێکڕاى خەڵک بێت بە هەموو پێکهاتەکانیەوە؛ جۆرێک لە نالۆجێکى تێدایە ئەگەر بێت و بە تایبەت كار بۆ نەتەوەو گەلەکەى خۆى بکات لەسەر حسابی ئەوانی دیکە.

ماوەیەكە بە موغریزانە لێرەو لەوێ دەنەی پرسیارێك دەدرێت و دەوترێت دكتۆر بەرهەم چی كردوە بۆ كورد؟ بەشێك لەو پرسیارە كەسانێك لەپشتیەوەن كە خۆیان ساڵانێك لە بەغداد و هەرێمیش لەترۆپی دەسەڵاتدا بوون و هەرگیز ئەو پرسیارەیان بەرەو رووی خۆیان نەكردەوە، بۆیە هەرچەندە پرسیارەكە گوماناوییە بەڵام هەقی ئەوەشە وەڵام بدرێتەوە، چونكە مەبەست و ئامانجی زەق كردنەوەی پرسیارەكە كورد نییە ئەوەندەی ململانێی سیاسییە.

  لێرەدا بەناچارى پێویستە پەنا بۆ بەراوردکارییەک ببرێ لە نێوان کارەکانى سەرۆک کۆمار وەک کاراکتەرێکى دیارى سەر گۆڕەپانى بیست ساڵە؛ کە هەموو خوێنەرو موتابعێک ئەگەر خۆى بەهەڵە نەبات دەزانێ دکتۆر بەرهەم ساڵح ریتم و رێچکەى کارکردنى زۆر جیاواز بوە لەگەڵ ئەوانەى لە کایەکەدا بەشدار بوون، دیارە دکتۆر بەرهەم بۆ تەنها چرکەیەکیش دەستی لەپەلكیش كردنی هێزی بیانیدا نەبووە، هۆكاری ئاڵۆزی و شەر نەبووە، نمونەیەكی جیاوازی لەكارو ئیدارەو حوكمرانی نیشانداوە و بەڵگەش بۆ ئەو قسانە پێویست نییە، بە جۆرێكی تر كەسایەتیەكی سیاسییە كە پۆستى  حزبی و حكومی جۆراو جۆری هەبووە لە رابردویدا هیچ سەر ئێشەیەکى لەو جۆرەى  دروست نەکردووە کە لە کۆتاییدا بە زیانى نەتەوەکەى تەواو بێت، ئیتر چۆن ئەبێت گومان لەخەمخۆری بكرێت!

سەرەتای دەستبەكار بوونی، ئەو وەک کوردێک كارەکانى به‌ سازدانی كۆبوونه‌وه‌ی ڕاوێژكاری نیشتمانی له‌ كۆشكی سه‌لام ده‌ستپێكرد، ئەمەش وەک ڕێخۆشكردنێک بو بۆ هێنانه‌كایه‌ی ژینگه‌یه‌كی ئارامی سیاسی و گێرانه‌وه‌ی متمانه‌ و ڕوحی گفتوگۆ و دانوستان له‌ نێوان لایه‌نه‌ سیاسییه‌كانی عێراقدا بەكوردیشەوە، بۆیه‌ چاوپێكه‌وتنی وەرزى سێ سه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌ی‌ كرده‌ نه‌ریت بۆ تاوتوێكردنی پرسه‌ گه‌رم و گرنگه‌كانی وڵات، دواى جوڵانى شەقام و دەستپێکردنى خۆپیشاندانەکان له‌ بەغداو شارەکانى دیکەى باشورى  عێراق، تەنگەژەىه‌كی سیاسى قوڵ بەرۆکى وڵاتى گرت كه‌ داواى گۆرانكاری ڕیشه‌یی و چاكسازیی ده‌كرد، هەر لەم نێوەندەشدا خەریک بوو ئاشتی كۆمه‌ڵایه‌تی دەکەوتە مەترسیەوە، و بە یەکەمین ئاڵێنگاریش ئەژمار دەکرا کە ڕووبه‌ڕووی عێراق و سه‌رۆك كۆمار بۆوه‌، فشاره‌ ناوخۆیی و هه‌رێمییه‌كان تا دەهات زێتر دەبوون، بەڵام سه‌رۆك كۆمار نه‌چووه‌ ژێر باری هیچکام لە فشارەکان، و هەڕەشەى ئەوەشى کرد دەست لە پۆستەکەى دەکێشێتەوە و گوتى: " خێر لە پۆستێکدا نییە ئەگەر نەتوانێت بەرژەوەندى و ماف و ئازادییەکانى خەڵک بپارێزێت"، بەم هەڵوێستەشى تاى تەرازوەکەى بەلاى شەقام و خەڵکدا شكاندەوە.

ئه‌جێندا نیشتمانییه‌كه‌ی سه‌رۆك كۆمار بریتى بوون لە ئاماده‌كردن و گه‌ڵاڵه‌كردنی چه‌ند پڕۆژه‌ یاسایه‌ك؛ دووان لە پرۆژەکان تایبەت بوون بە قوربانیانی كاره‌ساتی شه‌نگال و سپایكه‌ر، ئەوەبوو له‌ ئازاری 2019 دا سه‌رۆكایه‌تی كۆمار پرۆژه ‌یاسای شه‌هیدانی سپایكه‌ری ئاراسته‌ی په‌رله‌مان كرد و په‌سه‌ند كرا، هەر لە هەمان ساڵدا پڕۆژه‌ یاسای ژنان و كچانی ڕزگار بووی ئێزدی ئاراسته‌ی په‌رله‌مان كرد و له‌ ئازاری 2021 دا ئەویش پەسەند کرا. 

لەلایەکى دیکەوە، له‌ دیسه‌مبه‌ری 2019 دا پڕۆژه‌ یاسای به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی توندوتیژی دژ به‌ ژنانی ئاراسته‌ی په‌رله‌مان كرد و له‌ چاوەڕوانى ئەوەدایە خوێندنەوەى بۆ بکرێت، هەروەها گه‌ڵاڵه ‌كردنی پڕۆژه‌ یاسای بونیادنانی ئابووری وڵات له‌ سێبتێمبه‌ری 2019 له‌ لایه‌ن ئه‌نجومه‌نی وەزیرانه‌وه‌ په‌سه‌ند كرا. 

دواتر، یاسای هه‌ڵبژاردنەکانى گه‌ڵاله‌ كرد و‌ په‌رله‌مان‌ له‌ ساڵی 2020 دا په‌سه‌ندى کرد، كە ئەوە بە یەكەم هەڵبژاردن دێتە ژماردن كە كەمترین كاری ساختەكاری تێداكرابێت. له‌ ئایاری 2021  پڕۆژه ‌یاسای گێڕانه‌وه‌ی پاره‌ به‌تاڵانبراوه‌كانی گه‌نده‌ڵی ئاراسته‌ی په‌رله‌مان كرد و په‌سه‌ندكرا. له‌ ئابی 2021  پڕۆژه ‌یاسای سزادانی عێراقی نوێى ئاراسته‌ی په‌رله‌مان كردوە. دواتر په‌یكه‌ری كۆمیسیۆنی باڵای هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراقی به‌شێوه‌یه‌ك رێكخسته‌وه‌ كه‌ له‌ خزمه‌تى هاوڵاتیاندا بێت، و ئینجا له‌ ئه‌یلولی 2021، "به‌ڵگه‌نامه‌ی ڕەفتاری هه‌ڵبژاردن"ى خسته‌ڕوو تاوه‌كو حزبه‌ سیاسییه‌كان له‌ هه‌ڵبژاردندا پابه‌ندی بن. 

گەر بەكورتیش وەڵامی ئەو پرسیارە لوغماوییە بدرێتەوە كەچی بۆ كورد كردوە، بوونی كارەكتەرێكی بەهێزی كوردی لەو پۆستە، بە جوڵە سیاسی و دیبلۆماسییەكانی جگە لەوەی توانی لەسەر ئاستی عێراق و ناوچەكەو جیهان، هەیبەتی كورد بگەیەنێتە ئاستێكی باڵاتر، لەهەمانكاتدا هۆكارێكی بەهێزیش بوو بۆ سەركەوتنی گفتوگۆی شاندی كورد لەگەڵ بەغداد، دیارە هەموو ئەوانەی دەوترێت لەدۆخێكدا بوو كە بەشێك لە حزبە كوردیەكان تاسەر ئیسك دژایەتییان كردو بەشێك لەهەوڵەكانی خۆیان بۆ ئەوە بەخەرجدا تا سەرۆك كۆمار لەكارەكانی سەركەوتوو نەبێت، بەپێچەوانەوە خۆ گەر ئەوان پشتیوان و هاوكار بوونایە ئەوا بەدڵنیاییەوە لەو ماوەیەدا دەستكەوتی زیاتر و گەورەتر بەدەست دەهات.


PM:06:48:03/12/2021

ئه‌م بابه‌ته 808 جار خوێنراوه‌ته‌وه‌‌



هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی