دەستوور و فیدڕالیزم، وەک بنەمای ڕێککەوتن!

وەک چۆن لە کاتی سەرۆکایەتیکردنی چەندین کابینەی حکوومەتدا، لەگەڵ هاوبەشەکانی لە حوکمڕانی و هێزەکانی ئۆپۆزسیۆندا، هەروەها لەگەڵ حکوومەتی بەغدا و هێزە عێراقییەکاندا، ڕاست و ڕوون و ڕاشکاو بوو. ئێستاش کە سەرۆکی هەرێمە، بە هەمان پێوەر مامەڵە دەکات، کە ئەمە یەکێکە لە خاڵە ڕۆشنەکانی سەرکەوتنی ئەزموونی سیاسیی (نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان) لەناو هاوکێشە سیاسییەکاندا.

گوتاری سیاسی و دیبلۆماسیی سەرۆکی هەرێم، گوتارێک نییە سازشکار و خۆبەدەستەوەدەر، بەڵکوو گوتارێکی بەرپرسیارە، کە دەرک بە تەواوی مەترسییەکانی کێشەکان دەکات و سەرجەم گۆشە ڕۆشن و تاریکەکانی هاوکێشەکان دەبینێت. بۆیە هەر لەسەر ئەو بنەمایە هەنگاو دەنێت و دەرفەتەکان دەخاتە خزمەتی خاوکردنەوەی ململانێ و هەلی تێپەڕاندنی قەیران و چارەسەریی کێشەکان.

ڕاستیێک هەیە نابێ خۆمانی لێ ببوێرین، ئەویش ئەوەیە کە نە کوردایەتیی بە کەفوکوڵ دەکرێ، نە سیاسەتیش بە کاردانەوە. هەتا هەرێمی کوردستان بەشێک بێت لە عێراق، دەبێ کورد لەگەڵ عێراق و لەسەر مێزی دانوستاندن و بە پشت بەستن بە ماددە و بڕگەکانی دەستوور، هەروەها پەیوەندیی نێوان فیدڕاڵ و هەرێم، نەک ناوەند و کەنار، کێشەکانی یەکلایی بکاتەوە.

نێچیرڤان بارزانی وەک هەموو جارێک بۆ دانوستاندن چووە، نەک بۆ دەردەڵ و گفتوگۆ. ئەمەش لەو تێگەیشتنە هۆشیار و بە ئاگایەوە سەرچاوە دەگرێت، کە مێژووی کۆن و نوێ، ئەزموونەکانی دوور و نزیک لە پەیوەست بە ناکۆکیی و ململانێ سیاسییەکانی جیهان و ناوچەکە و نێوخۆ ئەوەمان پێ دەڵێن، لە سیاسەتدا شتێک بەناوی "یان هەموو شت، یان هیچ”، جێی لەناو هاوکێشەکاندا نابێتەوە و ئەوە چەمکی "دانوستاندن”ە زیاتر پڕ بەپێستی کۆبوونەوەی سەرکردە و لایەنە ناکۆکەکان، تا ئەوەی گفتوگۆکردن و وتووێژ، بەتایبەتی کاتێک تەوەرەکان پرسی چارەنووسساز بن.

وەک چۆن لە سەرەتای دروستبوونی کێشە لە نێوان هەولێر و بەغدا لە سەردەمی (مالیکی) و دوای ئەو، بە دیاریکراویش پاش ڕووداوەکانی 16ی ئۆکتۆبەری 2017. سەرۆک نێچیرڤان بەرپرسیارانە ڕۆڵی سەرەکی و یەکلاکەرەوەی لە هێورکردنەوەی دۆخەکەدا بینی و ئاوەکەی بردەوە سەر ڕێرەوی ڕاستەقینەی خۆی. ئەمجارەش بە ئامانجی یەکلاکردنەوەی کێشە هەڵپەسێردراوەکان لە چوارچێوەی (بەرپرسیارێتیی هاوبەش) و لەبەر ڕۆشنایی دەستووردا، بە قورساییەوە، کە هەردوو جێگرەکەی یاوەری بوون، چووە بەغدا و ڕاشکاوانە بە هەر سێ سەرۆکایەتییەکیە بەغدا و سەرکردەی لایەنە سیاسییەکانی عێراقی گوت: "چارەسەکردنی کێشەکانی عێراق و هەرێمی کوردستان، بەرپرسیاریێتیی هاوبەشی هەموو عێراقییەکانە، بۆیە کاتی ئەوەیە بگەینە تێگەیشتنێکی هاوبەش و هەموو دۆسیەکان یەکلا بکەینەوە”.

بەردەوامیی خۆدزینەوە لە چارەسەریی کێشەکان و ئاڵۆزترکردنی دۆخەکە، پێش هەرێمی کوردستان، بە زیانی عێراق خۆی تەواو دەبێت. هەر گەڕانەوەیەکیش بۆ هەڵدانەوە و بە (با)کردنی کۆنە حیساب، خزمەت بە هیچ لایەک ناکات. بەتایبەتی کە گەلانی هەرێمی کوردستان و عێراق بە دۆخێکی سەختی ئابووریی و نائارامیی دەروونیدا تێدەپەڕن و ئەوەندەی پێویستییان بە باشترکردنی ژیان و گوزەران و دادپەروەریی و ئاوەدانیی و سەقامگیریی هەیە، پێویستییان بە قووڵکردنەوەی ناکۆکییە سیاسییەکان نییە، کە دواجار هەر ئەوان باجەکەی دەدەن.

پێداگریی سەرۆکی هەرێم لەسەر ئەوەی، کە دەبێ ئەزموونی تفت و تاڵی ڕابردووی نێوان هەردوولا بکرێتە هەوێنی (لێکتێگەیشتنی هاوبەش و ڕێککەوتنێکی گشتگیر) و زامنی دابینکردنی دادپەروەریی و چارەسەرکردنی یەکجارەکیی کێشەکان بێت. ئاماژەیەکی ڕوونە بۆ ئەوەی، کە هەرێمی کوردستان لەپێناو ئاشتەوایی و خۆشگوزەرانیی گەلانی هەرێمی کوردستان و عێراق، هەمیشە ئامادەیی درێژکردنی دەستی ئاشتی و  قووڵکردنەوەی گیانی بەیەکەوەکارکردنی تێدایە، بەتایبەتی کە لە سای سەروەرکردنی دەستوور و پێگیربوونی بە پرەنسیپەکانی سیستمی فیدڕاڵیزم بێت، نەک بەرمەبنای تێگەیشتنی ناوەند و پەراوێز. بەو پێیەی عێراق وڵاتێکی فیدڕاڵییە و دەستوور چوارچێوەی بۆ دەسەڵات و جۆری پەیوەندییەکانی هەردوولا حکوومەتی فیدڕاڵ و حکوومەتی هەرێمەکان دیار کردووە.  

سەرۆکی هەرێم باش لەوە تێگەیشتووە و تێ دەگات، کە بڕیاری سیاسی لە عێراقدا، تەنیا بریتی نییە لە سێ سەرۆکایەتییەکە، بەڵکوو ئەم سێ سەرۆکایەتییە ڕووخساری بڕیارەکەن و جەوهەری بڕیارەکان سەرکردە و هێزە سیاسییە عێراقییەکانن، کە لە پشتی پەردەوە داشەکان دەجوڵێنن. بۆیە هاوکاتی سێ سەرۆکایەتییەکەی بەغدا، سەرکردە و لایەنە سیاسییە کاریگەرەکانی ناو هاوکێشەی سیاسی عێراقیشی خستە بەردەم ئەو بەرپرسیارێتییە هاوبەشە، لە سەرخستنی پرۆسەکانی دانوستاندنی نێوان هەولێر و بەغدا و گەیشتن بە ڕێککەوتن بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان. تەنانەت کۆبوونەوەیشی لەگەڵ نوێنەری سکرتێری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان، دەچێتە خانەی هەمان ئاگایی. بەوەی ئەو ڕێکخراوە نێودەوڵەتییە و وڵاتانی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیش لەو نێوەدا بەرپرسیارن و پێویست دەکات هەر تەنیا تەماشاکار نەبن، بەڵکوو پێویست دەکات وەک چاودێر و ناوبژیوان، ببنە بەشێک لە پرۆسەکە.

بەگوێرەی قسەکانی (د. هاشم داوود - ڕاوێژکاری سەرۆکی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق) بۆ میدیاکان، هەروەها بەپێی کاردانەوەی سەرکردەی لایەنە سیاسییەکانی عێراق بێت، کە سهردانهکهی سەرۆکی هەرێمیان لهم كات و دۆخهدا به "پهيامێكى ئهرێنى و ههنگاوێگى دروستى ههرێمى كوردستان بهرامبهر بهغدا و پهرۆشیی و جیددیهت بۆ چارهسهركردنى كێشهكان له قهڵهم دا”. گفتوگۆکان بە ئاراستەی کردنەوەی گرێکوێرەکان و چارەسەری کێشەکان دەچن، تا ئەوەی چەقین و بنبەست.

هەر لەم ڕوانگەیەشەوەیە، کە پێمان وایە پشتگیریکردنی لایەنە سیاسییەکان، هاووڵاتیان، دەستەبژێری ڕووناکبیر، میدیا و ڕێکخراوەکانی کۆمەڵی مەدەنیی هەرێمی کوردستان لە سیاسەتی نیشتمانیی و بەرپرسیارانەی سەرۆکی هەرێم، بە قازانجی کوردستانیان و بەرقەرابوونی ئاشتیی ناوخۆیی و خۆشگوزەرانیی تەواو دەبێت. ئەوانەیش کە خەون بەوە دەبینن، هەرێمی کوردستان وەک دیفاکتۆیەکی سیاسی - دەستووری، ببەنەوە قۆناغ و سەردەمی تاریکی (مەجلیسی تەنفیزی و تەشریعی!)، خەوەکەیان دەزڕێت. چونکە نە ئیرادەی سیاسی و جەماوەریی هەرێمی کوردستان جارێکی تر دەچێتەوە ژێر باری پاشکۆیەتی و شوێنکەوتەیی، نە هەلومەرجی سیاسی و پێشهات و ڕووداوەکانی عێراق و ناوچەکە و دونیاش، ئیدی زەمینەی لەدایکبوونەوەی ئەو دۆخەیان  لەباردایە.

AM:09:07:22/06/2020

ئه‌م بابه‌ته 2156 جار خوێنراوه‌ته‌وه‌‌

هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی