چەند سەرنجێك لەبارەی پێشوازیكردن لە شاندە میوانەكان
هەرمن ئەحمد
عهرهب دەڵێ: ”یقتل القتیل ویمشي في جنازته - دەیكوژێت و پاشان لەگەڵ كەژاوەی تەرمەكەیدا دەڕوات". ئهم قسەیه بۆ دۆخی ههرێمی كوردستان و عیراقێكی بێ سیادە و ئاڵۆز و پەرشوبڵاو لە دانی بڕیاردا زۆر گونجاوە، عێراق زۆر جار لە وڵاتێکی بێ حاكم دەچێت، کەس نازانێ سەرۆک وەزیران بڕیار دەدات، یان مەرجەعی نەجەف، یانیش واشنتن یا تاران.
باسی ئەو هەموو جەنگ و كارەسات و ماڵوێرانیە ناكەم كە رژێمی سەدام بەسەر گەلانی عێراق و بەسەر كوردستانیشدا هێنای، بەڵام لە دوای پڕۆسەی ئازادیی عێراقیشەوە له ساڵی 2003، جۆرێک ئاڵۆزیی سیاسی لە عێراقدا هەیە، زێدەڕۆیی نیە ئەگەر بڵێم هیچ سەرۆک وەزیرانێک هەڵبژێردراوی خەڵکی عێراق نەبووە ئەگەر ئۆکەیی تاران و واشنتن، جار جاریش هەولێر و نەجەفی نەبووبێت، ئەمە وای کردووە بەتایبەتی لە دوو ئۆكەیەكەی یەكەمدا، نەتوانێ عێراقییانە بیر بکاتەوە دوور لە ئەجێندا و بەرژەوەندیی تاران یان واشنتن بڕیار بدات.
لە مێژووی دروستبوونی دەوڵەتی عێراقدا، ئەو وڵاتە سەرکردەیەکی دادپهروهری بهخۆیەوە نهبینیوه، ئەمەش بەهۆی پێگەی ستراتیجی و بوونی سامانی نەوتەوە وێڕای چەندین رەخنە و سەرنج لە شێوازی دروستكردنی دەوڵەتەكەدا، هەر لە سهردهمی مەلەکییەوە تا ٢٠٠٣ کەوتە نێوان بەرداشی ململانێی ناوخۆ کە تا هاتنە سەر حوکمی رژێمی بەعس، چەندین کودەتای سەربازیی بەخۆیەوە بینی، هەمیش ویستی وڵاتانی زلهێزی لەسەر بووە یان بۆ داگیرکردنی یانیش سەپاندنی قەڵەمڕەویان بەسەر بڕیارەکانیەوە.
دوای 2003 ههموان دڵخۆش بوون بە رووخانی رژێمی بەعس لەلایەن ئەمریكا و هاوپهیمانهكانیەوە، بەڵام عەرەبی شیعەی عێراق شکستی هێنا لە هێنانەپێشەوەی سەرۆک وەزیرانێک كە عێراقیانە بیر بكاتەوە و خزمەتی عێراق بکات، مێژوویێکی پڕ لە كیشە و گرفت و قەیرانی جیاوازی تۆمار کردووە و ئەمەش پێویست بە بەڵگەهێناوە ناکات.
وەک ڕوونە زۆرینەی سەركردەكانی ئۆپۆزسیۆنی عێراقی لە سەردەمی رژێمی بەعس و لە دوای راپەڕینی كوردستانەوە، لە هەرێمی کوردستان ئاکەنجی بوون، ئەمە فاکتەرێک بوو هەر کەسێک لە بەغدا دەبووە سەرۆک وەزیران، كورد هیوای لهسهر ههڵدەچنی و پێی وابووە ئهو ڕۆژانهیان بیر ناچێ، بەڵام نەک هەر وا دەرنەچوو تەنانەت ئەگەر ئەمەریکا و هێزی پێشمەرگە و حەكیمی سەركردایەتیی سیاسیی كورد نەبوایە، لە سەدام حوسێنیان خراپتر بە کورد دەکرد.
دیمەنەکانی سەردانی مستەفا کازمی بۆ هەرێمی کوردستان، تافی منداڵیی وهبیر هێنامەوە کاتێ سەدام حوسێن سهرۆكی ڕژێمی پێشووی عێراق، سەردانی ئەم شار و ئەوشاری دەكرد و وا خۆی دهنواند و نیشان دهدا كە ههموو گهلانی عێراق خۆشیان دەوێ و بهڵێ بۆ ئهو دهكهن و ئاسووده و ئارام دهژین!
کازمی به جۆرێك خۆی نواند كه له زاخۆ تا خانەقین و مەرزی پەروێزاخن و تا بەسڕاش، لهژێر كۆنترۆڵ و بڕیار و قهڵهمڕهویی ئهودان. ویستی وهك سهدام حوسێن بڵێ ئهها له سلێمانی مرۆڤگهلێكی تێدایه منیان خۆش دهوێ!
له لایەکەوه ناحهقیشی ناگرم وا بیر بكاتهوه، چونكه ههمومان ئهو دیمەنە ناجۆر و نانەتەوەییانەمان بینی كه به فیتی چەند لایهنێك ڕێكخرابوو كه ویستیان نیشانی كازمی بدهن، ئەگهر به قسهمان بكهیت، ئەوا ئێمەش بەم جۆرە خزمەتت دەکەین.
ههرچهند بۆ ھەموان ئاشکرا بوو، كازمیی سەرۆک وەزیرانیش لەو نماییشە باش تێگەیشت کە ئهو خهڵكه وهك كۆمبارز بهكار هێنران تا مەرامی ئەو لایەنانە بپێکن، چونکە کازمی خۆشی ئەکتەرێکی باشی نماییشکردنە!
ئەوەی بۆ من جێی هەڵوەستە بوو، بە لافیتەیەکیش پەیامێک بە کازمی نەدرا کە ئەو سهرۆك وهزیرانی عێراقێکی غهرقبووه له ململانێی سیاسی و تایفی و میلیشیای تۆقێنەر.
کەسێک نەبوو لەبری پاڕانەوە، بە لافیتەیەكی گەورە بۆی بنووسێت: دەستێوەردانی دهرهكی و گهندهڵی وایان كردوه ناواخن و كرۆكی دهسهڵاتی بهغدا كرمۆڵ و پووچەڵ بێت، ده هێندهی ئێستاش عێراق نهوت بهرههم بهێنێ، ههرگیز ناگاته لێواری ئارامیی راستهقینه و ئابوورییەکی بەھێز و وڵاتێكی خاوەن سیادە.
زۆر باش دڵنیام ئەو پێشوازییەی ھەولێر لە سهرۆك وهزیرانی کرد، لوتکەی پڕۆتۆکۆڵییەکە كازمیی سەرسام کردووە، ئاوەدانیی هەولێر و شەقامەكانییش جێی سەرنجی بوو، ئەو هەستەیشی لا دروست کرد ئەو لە پایتەختی وڵاتێکی تر پێشوازیی لێ کرا، نەک هەرێمێکی سەر بە عێراق، بەڵام مەخابن لە شارەكانی تری كوردستان وا نەبوو.
لێرەدا جێی خۆیەتی پرسیار بکەم: ئەگەر هەر مەبەست ئەوەیە یاداشتێك یان داوا یان سكاڵای توێژێكی دیاریكراو بدرێت بە سەرۆك وەزیرانی عێراق، بۆچی دەزگاكانی كە پێشوازی لە كازمی دەكەن لەو شارانە، كارەكە بە پرۆتۆكۆلێكی جوان كە ئەو دیمەنە ناشرینە و ئەو زەلالەتەی تێدا نەبێت، رێك ناخەن؟ چی دەبوو ئەگەر لەبری كۆكردنەوەی چەند جووتیارێكی ماندووی مافخوراو لە رێگەی فڕۆكەخانەی سلێمانی رێگە بە كازمی بگرن، پارێزگاری سلێمانی و دەسەڵاتدارانی ئەو شارە دیدارێكی پێنج خولەكیان بۆ سەرۆكی یەكێتیی جووتیارانی كوردستان لەگەڵ كازمی رێك بخستایە؟ بۆچی كارێك دەكەن كە هاووڵاتی كورد لاواز و داماو پیشان بدەن، بۆچی وا دەكەنم جووتیاری زەحمەتكێشی كورد كە ئەو پارەی شەش ساڵی گەنمی لای حكوومەتی عێراقە، دەستی كازمی ماچ بكات؟
لە زۆر لە وڵاتانی پێشکەوتوو، شاندی وەها، کاتی بۆ تەرخان دەکرێت توێژە جیاوازەکانی کۆمەڵگە کە لە چوارچێوەی رێکخراوەکاندا رێک خراون، ببینن، نوێنەرانی ئەو رێكخراوانە شاندەکان دەبینن و پەیامی توێژەكەی خۆیانی پێ دەگەیەنن.
دەکرا لە رێگەی رێکخراوەکانەوە پەیامی ئەوە بە کازمی بدرێت كە حکوومەتی عێراق قووتی خەڵکی کوردستانی بڕیوە، شەش ساڵە پارەی گەنمی جووتیاران نادات، لە حەمرینەوە تا شنگال چەندبارە کەوتوونەتەوە بەر شاڵاوی سیاسەتی تەعریب، کورد وەک پێکهاتەیەکی سەرەکی و هاوبەش لە بڕیار پشتگوێ خراوە.
PM:04:34:22/09/2020
ئهم بابهته 2844
جار خوێنراوهتهوه
هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی