مقتدا چی چاند؟ چی چنی؟

‌ د.بەختیار شاوەیس

ئەوکاتەی مالکی بەهاوکاری هێزەکانی ئەمریکا لەجەیشی مەهدی باڵە سەربازیەکەی سەدری دا، هەمووی دوو بۆ سێ ساڵ بوو پرۆسەی ئازادی عیراق دەستیپێکردبوو، لەو دەمەدا ئەوەندەی ناوەکانی وەک غازی یاوەر و جەعفەری و عەلاوی و چەلەبی و مۆفەق روبەیعی لەناوەندی سیاسی عیراقی دەهێنران و ناسراوبوون، ناوی مقتدا نەک لەئارادا نەبوو بەڵکو بەکەسایەتیەکی سیاسی هەرزە جارناجار قسەی لەسەر دەکرا.

ئەو لێدانە کەمەرشکێنە کەکۆپتەری سەربازی و زرێپۆشی تیا بەکارهێنرا، هەربەتەنها جەیشی مەهدی هەڵنەوەشاندەوە بەڵکو خودی مقتدا ناچارکرا وڵات بەرەو ئێران و لوبنان چۆڵ بکات و لەئاوارەیی بمێنيتەوە

لەم هەڵبژاردنە، ئەنجامی کورسیەکانی سەدریەکان لەگەڵ هەندێک لایەنی شیعی هێندە جیاوازن کەناتوانرێ بەراورد بکرێت. بەتایبەتی لەنێوان سەدریەکان و حەکیم یان عەبادی، ئەمە جگەلەوەی کەبەبردنەوەی ٧٣ کورسی سەدر بەتەنها لەکۆی شیعیەکانی دیکەی بردوەتەوە

سەرکەوتنی سەدر لەماوەی ئەو دە ساڵەدا بەشێوەیەکی ئۆرگانیکی بۆ کۆمەڵێک فاکتەری بابەتی و خودی دەگەرێتەوە، کەلەخوارە کورتیان دەکەینەوە؛

یەکەم: تەکتیکی سیاسی

هەڵبەز و دابەز لەبریارەکانی، پەشیمان بوونەوەی لەناکاو لەقسەکانی ، دیارترین خاڵی ناسەرەوەی کەسایەتی سەدرە. لەهەڵبژاردنەکانی ٢٠١٤، ٢٠١٨ و ٢٠٢١ هەمووی بەچەند مانگێک بەر لە دەنگدان بایکۆتی هەڵبژاردنی کردوە و دواتر پەشیمان بوەتەوە، زیاتر لەمەش دەیوت ئیتر سیاسەت ناکات. هەموو کاتێکیش بەشێک لە نەیارەکانی بەم قسانە دڵخۆشکردوە، بەڵام دواتر دەرکەوت کەئەمەیان تەکتیکی سیاسی بوە و بەقازانجی شکاوەتەوە، وەک لەمەی ئەم هەڵبژاردنەی کۆتایدا کردی و باس لەوە دەکرێ کەگەمەکەی بۆئەوە کردبێت بەرەی نزیک لە ئێران زیاتر داوای هەڵبژاردن بکەن و دوای نەخەن، کەلەمەشدا پێدەچێ کازمی لەتەکتیکەکە بەشدار بووبێت

دووەم: تەکنیکی انتخابی

تەیارەکەی مقتدا خاڵێکی زۆر بەهێزی لەمەسەلەی هەڵبژاردن، وابەستەیە بەبوونی ئەو ماکینە انتخابیە ورد و بەسەلیقەیەی کەدروستی کردوە. بەجۆرێک کەلەشەوی دەنگدان لەسەر یاسای هەڵبژاردنەکان لەناو پەرلەمانی عیراق، تیمی هەڵبژاردنی سەدریەکان زۆر بەوردی داتا و ئاماری تەواوی ناوچە و بازنەکانی هەڵبژاردنیان لابوو، خاڵی لاواز و بەهێزی خۆیان و رکابەرەکانیان دەزانی. ئاگاداری تەواوی ناوچەی چری دەنگدەری خۆیان بوون وە بەپێچەوانەوە. هەوڵیان دەدا بازنەکان بەشێوەیەک دابەشبکرێ کەلەبەرژەوەندی خۆیانە و لەدژی نەیارەکانیانە. هەر بۆیە دەبینین کە تێکرای کورسیەک لەسەر سەدریەکان یانزە هەزار دەنگ کەوتوە، بەڵام لای فەتح و گروپەکانی دیکە دووهێندەو زیاتریش واتە بەنزیکەی بیست و پێنج هەزار کەوتوە. لەلایەکی دیکەوە هەر ئەم ماکینە انتخابیەی سەدریەکان بوون کەلەسەروبەندی خۆپیشاندانەکانی تشرین کاریگەریان لەسەر لایەنەکانی دیکە دروستکرد بۆئەوەی ئەم یاسایە و بەم شکڵە ئامادە بکرێ و لەپەرلەمان بەگوشاری شەقام دەنگی لەسەر بدرێ. کەواتە مقتدا و رەوتەکەی ئەگەر لەرووخساردا بەرگێکی ئاینی و مەزهەبی بن، ئەوا لەژێر عەباکەیەوە حەرەکەیەکی مۆدێرنی سیاسی عێراقین کەئەگەر هیچ نەبێت لەتەکتیکی هەڵبژاردن باشتر تێدەگەن بەراورد بەحیزب و رەوتەکانی دیکە

سێ یەم: گەندەڵیسازی و جەماوەرناسی

یەک کابینەی رابردوو نیە، نوێنەری سەدری تیا نەبووبێت. کەواتە ئەگەر گەندەڵی سیمای دیاری حکومەتە یەک لەدوای یەکەکانی عیراق بێت، ئەوا مەنتقی نیە سەدریەکان بێبەری بن لەگەندەڵی. بەڵام خاڵی جیاوازی ئەمان لەلایەنەکانی دیکە ئەوە بوە کەبەهۆی ئەو مەرکەزیەتە بەهێزەی بریاردان کەلەخودی کەسایەتیەکدا کۆبوەتەوە و ئەویش مقتدایە، و راستەوخۆ بەسزادانی بەرپرس یان وەزیرەکە ئەستۆپاکی سەدریەکانی دەرخستوە و سەرەنجام سەرنجی شەقام و دەنگدەری بۆ تەیارەکەی راکيشاوە.

بەپێچەوانەی هەندێک لەلایەنەکانی دیکەوە کەلەحاڵەتی هەبوونی پرسیار و گومانی گەندەڵی لەسەر شەخسی وەزیرەکەیان یان ئەو وەزارەتەی کە لایان بوە، بەهەموو تواناوە بەرگریان لێکردوە یان بەبەرتیل و رەشوەدان کابرای بەرپرسیان رزگار کردوە. دیارترین نمونەی نزیک رووداوی ئاگرکەوتنەوەکەی نەخۆشخانەکەی بەغداد و تەقینەوەکانی تاوەرەکانی کارەبای مانگی حوزەیرانی رابردوو بوو، کە بە دوو تویت مقتدا هەردوو وەزیری تەندروستی و وەزیری کارەبای ناردە ماڵەوە، دواتر مەسەلەکە بەقازانجی سەدریەکان شکایەوە و تێروانینی شەقام بۆ ئەوە راکێشرا کە ئەمان دژی هەرجۆرە گەندەڵی و کەمتەرخەمیەکن و لەکەس نابورن.

پرۆسێسی جەماوەرناسی و تاکناسی عیراقی لای سەدر بەجۆرێک رەنگیدایەوە کە بەرۆژدا مقتدا  خۆپیشاندانی ملیۆنی لەبەغداد بۆ بەدیهێنانی چاکسازی لەحکومەت بەرێوە دەبرد، بەشەویش وەزیرەکانی لەگەڵ عەبادی و کازمی کاروباری حکومەتیان دادەرشت

هەربۆیە مقتدا سەدر بە کۆمەڵێک تەکتکی سیاسی و تەکنیکی انتخابی توانی سەرکەوتنێک بچنێتەوە کە هیچ لایەنێکی ناوخۆیی و دەرەکی نەتوانێ اعترافی پێ نەکات.


AM:11:51:27/10/2021

ئه‌م بابه‌ته 2164 جار خوێنراوه‌ته‌وه‌‌



هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی