نێچیرڤان بارزانی، گوتاری میانڕەو لە جوگرافیایەکی ناجێگیردا

لە دەوڵەتێکی پڕ قەیران و کێشەی سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتی، لە دەوڵەتێکدا کە گیرۆدەی ململانێگەلی نەتەوەیی و تائیفییە، لە دەوڵەتێکدا کە متمانە لە نێوان هێز و کاراکتەرە سیاسییەکانیدا لەوپەڕی لاوازییە، بوون و ئامادەیی کاراکتەرێکی سیاسی کە دەبێتە جێ متمانەی هەمووان بە جیاوازیی بۆچوون و ئینتیماکانیانەوە و ڕۆڵێکی کاریگەر لە دووبارە بونیاتنانەوەی پردی پەیوەندییەکان دەگێڕێت و کاری جیددی بۆ کۆکردنەوەی جیاوازییەکان و کاڵکردنەوەی ناکۆکییەکان دەکات، نموونەیەکە دەکرێت ئومێدی لەسەر هەڵبچنرێت.

فائیق زێدان، سەرۆکی ئەنجومەنی باڵای دادوەریی عێراق، لەبارەی پەیوەندییەکانیان لەگەڵ نێچیرڤان بارزانیی سەرۆکی هەرێمی کوردستان و ڕۆڵی گرنگی لە چارەسەرکردنی کێشە هەڵپەسێردراوەکانی نێوان هەولێر و بەغدا دەڵێت: "پەیوەندیمان لەگەڵ بەڕێز نێچیرڤان بارزانی ناوازەیە و لە ڕوانگە و دیدەکانماندا بۆ پرسە نیشتمانی، دادوەری و یاسایییەکان هاوڕاین. ئەم پەیوەندییە ئەرێنییەش هاوکار بووە لە چارەسەرکردنی زۆرێک لەو پرسانە.”

ڕاستییەکی بنەڕەتی سیاسەت ئەوەیە کە لە جوگرافیای پێکهاتە جیاوازەکان و بەریەککەوتنی بەرژەوەندییەکان و ناوچەیەکی گەرم بە کێشەی سیاسی و مێژوویی، کاریگەریی دەسەڵات تەنیا بە هێزی سەربازی یان دەسەڵاتی فەرمی نییە، بەڵکوو بە توانای دروستکردنی کەناڵەکانی پەیوەندی و ڕاگرتنی هاوسەنگی و بەستنەوەی بەرژەوەندییە ناکۆکەکانە لە چوارچێوەیەکی هاوبەشدا.

لەم ڕوانگەیەوە، دانپێدانانی سەرۆکی ئەنجومەنی باڵای دادوەریی عێراق بە ڕۆڵی ئاشتی و چارەسەرخوازانەی سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە پەیوەست بە ناکۆکییەکانی نێوان هەولێر و بەغدا، ئاماژەیەکە بۆ ڕەهەندێکی سیاسیی قووڵ و فراوانتر کە دەکرێت لەم پرسیارەدا چڕ بکرێتەوە: چۆن گوتارێکی میانڕەو و سیاسەتێکی پراگماتیکانە دەتوانێت ببێتە سەرچاوەی متمانەی سیاسی لە هاوکێشەیەکدا کە ڕەقیبە سیاسییەکان بەردەوام لە کێشەی جەمسەرگیری دان؟

ئەو پەیوەندییە "ناوازەیە”ی کە (زێدان) ئاماژەی پێ دەکات و ئەو "هاوڕایی”یەی کە لە ڕوانگە نیشتمانی و یاساییەکان باسی دەکات، دانپێدانانە بە کاریگەریی کەسایەتییەکی سیاسی کە ڕۆڵێکی مەزن و جیاوازی لە سەقامگیریی سیاسی لە عێراق و ناوچەکەدا هەیە. کەسایەتییەک کە بە بێ دەستبەرداربوون لە باوەڕ و پرەنسیپە نەتەوەیی و نیشتمانییە بنەڕەتی و نەگۆڕەکانی، توانای دروستکردنی پردی متمانەی لە نێوان هێزە ناکۆکەکاندا هەیە.

ڕاستییەکەی، ئەم کاراکتەر و کارکردە دیپلۆماسییە نوێیەی نێچیرڤان بارزانی، بەرهەمی ئەزموونێکی دەوڵەمەندی مێژوویی و سیاسییە.لە ماوەی چەند دەیەی ڕابردووی کاری سیاسیی خۆیدا فێری ئەوە بووە کە سیاسەتی ڕادیکاڵی لەناو دەوڵەتێکی کێشەداری وەک عێراق و ئەم ناوچە ئاڵۆزەی کە سەدەیەک زیاترە ئاشتییەکی جێگیر و سەقامگیریی بەخۆیەوە نەبینیوە، کارێکی ئاسان نییە.

بۆیە ئەم ئەزموونە مێژووییەی کردە بناغەی گوتارێک کە لە یەک کاتدا هەم بەرگریی سەرسەختانە لە مافەکانی کورد و کوردستانییان بکات و هەمیش واقیعبینانە سەرەدەر لەگەڵ دۆخی فرەپێکهاتەیی و جیاوازیی بەرژەوەندییەکاندا بکات و بە مامەڵەکردن بە لۆژیکی (تاڵە مووەکەی موعاویە!) لەگەڵ ڕووداو و پێشهاتەکاندا گرەوەکە لە ئاستی کوردستانی، عێراق و ناوچەکەدا بباتەوە.

ئەو وەک سەرکردەیەکی سیاسیی میانڕەو و چارەخواز، تێ دەگات کە زیندووێتی و سەرکەوتنی پڕۆژەی کوردستانی نەک هەر لە عێراق، بەڵکوو لە دەوڵەتەکانی دیکەش کە تیایاندا دۆز و مافەکانی کورد گرێی ئاڵۆزی بەرقەرارنەبوونی ئاسایش و ئارامییە، پێویستی بە ئاڵوگۆڕی ستراتیژی و پەیوەندیسازیی بەردەوام هەیە، بۆیە لەسەر ئاستی کوردستان، عێراق و ناوچەکەدا لە نێوان جەمسەر و بەرژەوەندییە جیاوازەکاندا، کار بۆ کاڵکردنەوەی ململانێکان، ئاشتکردنەوەی ناکۆکەکان و کۆکردنەوەی بەرژەوەندییە هاوبەشەکان دەکات.

لە نێوخۆی کوردستاندا، ئەم میانڕەویەی ڕۆڵێکی چارەنووسازی لە ڕاگرتنی هاوسەنگیی سیاسی لە نێوان هێز و لایەنە سیاسییەکانی کوردستان بە گشتی و لە نێوان پارتی و یەکێتی بە تایبەتی، گێڕا. لە دوای شەڕی ناوخۆ و یەکگرتنەوەی هەردوو ئیدارەدا توانی لەسەر بنەمای ڕێزگرتن و هاوبەشی پێ کردنیان لە دەسەڵات، پەیوەندیی نێوان پارتی و یەکێتی و هێزە سیاسی و پێکهاتەکانی کوردستان پتەو و تۆکمەتر بکات. هەر ئەم دیدگا نیشتمانییە بەرپرسیارەش بوو وای لە بەغدا کرد کە وەک یەک یەکەی یەکگرتووی ئیرادە و ئیدارە، سەیری هەرێمی کوردستان بکات و وەک هاوبەشێکی بەهێز، مامەڵەی لەگەڵدا بکات.

لەسەر ئاستی عێراقیدا، گوتاری سەرۆکی هەرێمی کوردستان ڕۆڵێکی گرنگی هەبوو لە دروستکردنی پردی متمانە لە نێوان هێزە سیاسییە کوردستانییەکان و هێز و کاراکتەرە سیاسییە عەرەبییەکان. جیاواز لە زۆر لە کاراکتەرە سیاسییەکانی کوردستان و تەنانەت لە زۆرێک کاراکتەرە سیاسییە عەرەبییە شیعی و سووننییەکانیش، ئەو وەک نوێنەرێک کە تەنیا بەرگری لە ماف و بەرژەوەندییەکانی کوردستانییەکان دەکات نا، بەڵکوو وەک سیاسەتمەدارێکی داکۆکیکار لە ماف و بەرژەوەندیی کۆی پێکهاتەکان، چووە بەغدا. سیاسەتمەدارێک کە تێ دەگات جیاوازییەکان چین و لە کوێدا بەرژەوەندییەکان بەر یەک دەکەون و دەزانێت عێراق وەک سیستمێک چۆن کار دەکات و چۆن ڕایەڵە و پردەکان بەیەکەوە ببەستێتەوە.

دیارترین کاریگەریی سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە سیاسەتی ناوچەییشدا، لە هەوڵەکانی بۆ ناوبژیوانیکردنی لە پرۆسەی ئاشتیی نێوان پەکەکە و دەوڵەتی تورکیا، هەروەها لە هەوڵەکانی بۆ لەیەک نزیککردنەوەی کوردەکانی ڕۆژئاوای کوردستان و حکوومەتی کاتیی سووریا، دەرکەوت. دیارە ئەم دوو پرسەش تاقیکردنەوەی گەورەن بۆ نیشاندانی توانا و لێهاتوویی دیپلۆماسیی کوردی، ئەویش بە دەرچوون لە نەخشەی قوربانیی مێژوو و هاتنە ناو نەخشەی فیگەری ئاشتیخوازی ناوچەیی و بردنی کورد لە پەراوێزەوە بۆ چەقی هاوکێشەکە.

ئەو باوەڕی وایە کە بۆ چارەسەری دۆزی کورد، پێویستە لە چوارچێوەی سیستەمی سیاسیی ئەو وڵاتانەدا بگەڕێین کە کورد تێیاندا دەژی. ئەمەش بەو واتایەیە کە زیندووێتی و بەردەوامیی پڕۆژەی کوردستانی، لە لایەن کورد خۆیەوە پێویستیی بە تێگەیشتن لە دۆخی جیۆسیاسیی، ململانێی بەرژەوەندی و هاوسەنگیی هێزی هەرێمایەتی و نێودەوڵەتی هەیە، هاوکات لە لایەن خودی ئەو دەوڵەتانەشەوە کە کورد تیایاندا خاوەنە نەک میوان، پێویستیی بە داننان بە مافەکانی کورد و وازهێنان لە سیاسەتی نکۆڵیکردن لە بوونی کورد هەیە، جەختکردنەوەی سەرۆکی هەرێمی کوردستانیش لەسەر چەمکی "جێکردنەوەی کورد” ڕەوایەتیدانەوەی یاسایی و دەستوورییە بە بوون و ناسنامە و مافەکانی کورد لە چوارچێوەی ئەو دەوڵەتانەدا.

نێچیرڤان بارزانی زۆر باش لەوە تێ گەیشتووە کە دەسەڵات لە جوگرافیای فرەپێکهاتەدا بە توندوتیژی و خۆسەپاندن نا، بەڵکوو بە توانای دروستکردنی تۆڕێک لە هاوپەیمانی و متمانە کە تێیدا بەرژەوەندیی جیاواز دێنە سەر یەک مێز، بەردەوام دەبێت. هەر ئەمەشە وای کردووە کە نەک تەنیا وەک سەرۆکی هەرێمی کوردستان، بەڵکوو وەک کاراکتەرێکی ناوچەیی کە دەتوانێت کاریگەری لە پرۆسە گشتییەکاندا هەبێت و پردی پەیوەندی لە نێوان لایەنە ناکۆکەکاندا دروست بکاتەوە، سەیر بکرێت.

PM:08:56:24/12/2025

ئه‌م بابه‌ته 112 جار خوێنراوه‌ته‌وه‌‌

هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی