لەستایشی تاریکیدا

کاتێک کارەبا دەکوژێتەوە، تەنیا نەمانی ڕوناکی نییە،بەڵکو پرسیارێکی قوڵتر سەرهەڵدەدا کەڕوناکی دەستکرد شاردویەتیەوە،ئەویش نقومبونی مرۆڤی مۆدێرنە لەزێدە ڕوناکی(hyper illumination ) تیشکی ڕوناکی، تیشکی سمارتفۆنەکان، جۆرێک لەهەژمونی خوڵقاندووە، هەژمونی دیار بەسەر نادیار،بینین بەسەر نابینین، خێرایی بەسەر هێواشی، کاتێک کارەبا دەبڕێت ئەو سیستەمە ئۆپتیکەی لەوشیاریماندا دروستبووە هەرەسدەهێنێ.

تاریکی لەڕەهەندە فەلسەفیەکەیەوە بۆشایی نیە،بەڵکو دەرچونە لەستەمکاری ڕونی وڕوناکی، ڕوناکی وادەکات شتەکان بەیەک جۆر ببینێرن، لەکاتێکدا تاریکی هەمیشە چڕترو فرەڕەهەندترە، پچڕانی کارەبا ساتەوەختی پچڕانی واقعە، واتا تاریکی ئەوکاتەیە چیدی واقع بەزەبری هێز خۆی ناسەپێنێ، بەکورتی تاریکی ساتەوەختێکی فینمینۆلۆژیانەی تەواوە، بینینی ئەوشتانەیە کەڕوح بۆیەکەمجاردەیبینێ بەبێ هێزی کارتێکردنی دەرەوە.

تاریکی تێپەڕ ئەوەمان پێدەڵێت کەمرۆڤ زۆرجار مانای خۆی لەقەیرانێکی بچوکەوە دەدۆزێتەوە، لەتاریکیدا چەند پرسیارێک سەرهەڵدەدەن، ئێمە کێیین کاتێک کەتەکنەلۆژیا لەژێرپێمان دەردەهێنرێ؟ کاتێک کارەبا نامێنێت شوناسمان چی لێدێت؟ ئایا بەرلەکارەبا ئێمە تاریکنشین نەبوین؟

هایدگەر دەڵێت: " تەکنەلۆژیای مۆدێرن جیهانی کردۆتە ئەمبارێک کەبەردەوام بەکاردەبرێت وهەروها گۆڕیویشیەتی بۆ جیهانێکی بەردەوام ڕوناک " هەمیشە لەبەرچاوین و ناهێڵن بۆچەند ساتێک بزربین، پچڕانی کارەبا ئەم ساتەوەختی بزربونەیەولەحزەی دەربازبونە لەچوارچێوەی زۆرەملێی، بەمجۆرە ماڵ لەبەکاربردنەوە دەگۆڕێ بۆ شوێنێکی پڕ لە "بون"

تاریکی دژبەری ڕوناکی نییە،بەڵکو هاوڕێی نهێنییەتی، تاریکی ئەوکاتەیە کەجیهان پشویەک دەدات وسەرلەنوێ خۆی ئامادە دەکاتەوە،وەک چۆن سروشت پێویستی بەشەوە ڕوحیش پێویستی بەهەندێ خامۆشی هەیە تاوەکو دورتر ببینێ.مرۆڤ پێویستی بەوە هەیە هەندێ جارلەزێدەڕوناکی دەربازی ببێ.

لەم چوارچێوەیەدا نیتچە دەڵێت: "مرۆڤ گەشەناکا،ئەگەر ڕوبەڕووی تاریکایی ناخی نەبێتەوە "، پچڕانی تەزوی کارەبا ساتەوەختێکی نیتچەوییە بۆ وردبونەوەو قوڵبونەوەی مرۆڤ بەناو تاریکاییەکانی خۆیدا، تیشک چاودێرێکە بۆ ئەوەی شوناسێکی نەگۆرمان بەسەردا بسەپێنێ ، بەڵام تاریکی دەربازمان دەکات لە دیسپلینی ئۆپتیکگەرا، هانا ئارێنت باس لە ژاوەژاوی جیهانی مۆدێرن دەکات کە وادەکات مرۆڤ کەمتر گوێی لە ناوەوەی خۆی بێت، نەمانی تیشک شەپۆلی ڕوناکی ناهێڵێت،بەمەش ئینسان دەربازی دەبێت لە لێشاوی هەواڵی شاشەکان وپەرتبونی تەرکیز، بۆیە پچڕانی کارەبا ئەوەمان پێدەڵێت کە توانای بیرکردنەوەمان لەدەستداوە.

گاستون باشلار لەکتێبی (جوانییەکانی شوێن) ئاماژە بۆ ئەوە دەکات کە تاریکی تەنیا حاڵەتێکی هەستپێکراو نییە، بەڵکو حاڵەتێکی خەیاڵییە، کاتێک ڕوناکی نامێنێت خەیاڵی مرۆڤ ئازاد دەبێت و دەگەڕێتەوە بۆ ئامرازە سەرەتاییەکان لەبیناکردنەوەی جیهان، لە مامەڵەی نوێ لەگەڵ دەنگ وهەستەکان و بەرکەوتنەکان،بەمجۆرە ژور فەزایەکە بۆ سەرلەنوێ خوێندنەوەی تازە، لێرەوە تێدەگەین تاریکی داخران نییە، بەڵکو کرانەوەیە لەسەر ئاستەکانی ئیدراک. لەم گۆشە نیگایەوە پچڕانی کارەبا هەڵپەساردنی کاتیی سیستەمی هەست وئیدراکەو کردنەوەی دەرگایەبەسەر مەعریفەیەکی ڕەسەنتردا، لەتاریکیدا ئەوە تێدەگەین کە جیهان تەنیا بۆ ئەوە دروست نەبووە کەبەردەوام بیبینین ،بەڵکو بۆ ئەوەشە کە لێی ڕابمێنین،مرۆڤ هەرچەندە کەلوپەلی زۆری هەبێت، پێویستی بە ڕوبەرێکی تاریکی هەیە، بۆ ئەوەی بیربکاتەوە، خەونی هەبێت، دڵتەنگ بێت و سەرلەنوێ خۆی ڕێکبخاتەوە، لێرەوە ستایشی تاریکی بۆ ئەوەنییە بکرێتە ساتەوەختێکی سەرمەدی و ئەبەدی، بەڵکو بۆ ئەوەیەکە ڕوح بگەڕێتەوە بۆ کاتە لەپێشینەو سەرەتاکانی خۆی، پرسیار بکات، ڕابمێنێ و گوێبگرێ،ئەم گوێگرتنەی هەموو فەیلەسوفەکان لەئەفلاتونەوە تائەمڕۆبەسەرەتای هەمووبیرکردنەوەیەکی ڕاستەقینەی دەزانن. مەحوی شاعیریش دەڵێ : "هــەر لە تاریکــی شــەوایــە ڕێ درێ ئەهلــی نیاز ڕازی دڵ ئیفشا بکەن، خەڵوەتگەهی خاسانە شەو".

PM:08:51:29/11/2025

ئه‌م بابه‌ته 60 جار خوێنراوه‌ته‌وه‌‌

هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی