نەخشەڕێگەیەک بەرەو ستراتیجی ووزە

روداوەکە نوێ نییە، بەڵام شۆکەکەی هەموو جارێک خۆی دووبارەدەکاتەوە. ئەوە دیمەنێکی بەرجەستەی شارەکانە کە لەتاریکیدا نوقمبوون، وهاوڵاتیانێکیش کە پرسیار لە هۆکاری داڕمانی ژیانی رۆژانەیان دەکەن لەیەک هێرشدا. پچڕانی تەزووی کارەبا  بە رێژەی ٨٠٪ ، لە هەرێمی کوردستان  دەرئەنجامی بە ئامانجگرتنی عەمبارەکانی گازی کۆمپانیای دانا لە کۆرمۆر، زیاترە لە تەنها قەیرانێکی خزمەتگوزاری تێپەڕیوو؛ ئەوە زەنگێکی ئاگادارکردنەوەی توندە  کە شلۆقی ژێرخان وپێواری ستراتیجێکی روون ئاشکرا دەکات بۆ زامنکردنی "سەروەری" و "ئاسایش" بە مانا هەمەلایەنەکانیان:  ووزە وخۆراک.

ئەم ڕووداوە، وەک ڕووداوەکانی پێشوو، دەریخست کە سەروەری هەرێم تەنها بە گوتاری سیاسی ناسەپێنرێت ،بەڵکو بە توانای دابینکردنی پێداویستییە سەرەتاییەکانی ژیان بۆ هاوڵاتیانی و پاراستنیان لە هەر دوژمنکارییەک.  هەروەها ئاشکرایکرد کە ئاسایشیی تەنها ئاسایشی سەربازی نییە، بەڵکو ئاسایشی ووزە و خۆراکە کە بەردەوامی کۆمەڵگە مسۆگەر دەکات و هاوڵاتیانی لە قەیرانەکان دەپارێزێت.

هەرێمی کوردستان، بەهەموو توانا مرۆیی وسروشتییەکانێوە، له دۆخێکی وابەستەبوونێکی مەترسیداری بواری ووزەدا دەژی. پشتبەستن بە تاکە سەرچاوەی دابینکردنی گاز ،و نەبوونی عەمبارە ستراتیجییەکان بۆ گاز لە وێستگەکانی کارەبادا، بەڕێوەبردنی قەیرانەکەیە نەک پێشبینیکردنی. ئەم مۆدێلە هەرێم دەکاتە  بارمتە  بۆ هەر هەڕەشەیەکی سادەی ئەمنی، چونکە بەئامانجگرتنی یەک خاڵ دەبێتەهۆی ئیفلیجی تەواوی تۆڕی کارەبا، بە لێکەوتنەوەی زیانی گەورە.

نەخۆشخانە وکلینیکەکان لە سەنتەرەکانی فریاکەوتنەوە گۆڕاون بۆ شوێنی مەترسیدار، چونکە پچڕانی کارەبا ئامێرە پزیشکییە گرنگەکان لەکاردەخات. ودەرمان وپاراستنە ساردەکان دووچاری گەندەڵی دەکاتەوە، وڕاستەوخۆ هەڕەشە لە ژیانی نەخۆشەکان دەکات. هەروەها کارگە وکۆمپانیاکان لەکاردەکەون، کە دەبێتەهۆی زیانی گەورەی دارایی ،وهەڕەشەی لەدەستدانی کار و پاشەکشەی گەشەی ئابووری. لە کۆتاییدا، بڕینی کارەبا بووەهۆی بێبەشکردنی زیاتر لە یەک ملیۆن یەکەی نیشتەجێبوون، لە سەرەتاییترین بنەماکانی ژیانێکی شایستە، و پەکخستنی پەروەردە، وکار و ئاسوودەیی. 

ئەو پرسیارەی خۆی دەسەپێنێت ئەوەیە: بۆچی وێستگەکانی ووزەی جێگرەوە نییە؟ و بۆچی سەرچاوەکانی دابینکردنی گاز هەمەجۆر نین؟ لەوەش گرنگتر ،بۆچی وەبەرهێنان لە ووزەی نوێبوونەوە (خۆر وبا) نەکرێتە لقێکی ستراتیژی کە ئەم وابەستەییە کەم دەکاتەوە وسەرچاوەیەکی ناوخۆیی پارێزراو دابین دەکات؟ ئەگەر قەیرانی ووزە لە تاریکیدا دیار و بەرجەستە بێت، ئەوا قەیرانی ئاسایشی خۆراک شاراوەیە ودەتوانێت کۆمەڵگە لە ناوەوە بتەقێنێتەوە. ڕووداوەکانی ئەم دواییە پرسیارێکی چارەنوسساز دروست دەکەن: ئەگەر زنجیرەکانی دابینکردنی خۆراکی هەرێم دووچاری هەڕەشەی هاوشێوە بۆوە، چی دەبێت؟ ئایا حکومەت گەنم ودانەوێڵە وکەرەستەی خۆراکی سەرەکی عەمبارکراوی ستراتیژی هەیە بۆ چەند مانگێک؟

ستراتیجییەکی کاریگەر پێویستی بە دروستکردنی عەمباری ستراتیژی پارێزراو، هاندانی کشتوکاڵی ناوخۆیی لەڕێی پاڵپشتیکردنی جووتیاران وگەشەپێدانی تەکنیکەکانی ئاودێری، وهەمەجۆرکردنی سەرچاوەکانی هاوردەکردن هەیە. دەبێت پلانێکی فریاگوزاری هەبێت کە زامنی دابینکردنی خۆراک بکات بۆ دانیشتوان لانیکەم بۆ ماوەی سێ مانگ لە ڕووبەڕووبوونەوەی هەر قەیرانێکی ئەگەریی، گەر لە ڕووی ئاسایش یان ئابووری یاخود تەنانەت سروشتییەوە بێت.

لێدوانە دووبارەبووەکانی ناڕەزایی حکومەت لەهەرێمی کوردستان لەدوای هەر ڕووداوێک جێی باوەڕی هاووڵاتیان نییە کە باجی ئەو دوودڵییە دەدەن. ئێستا کاتی ئەوە هاتووە کە ڕەوانبێژی لە کاردانەوەوە بگۆڕێت بۆ کردەوەی پێشوەختە. بۆ ئەوەش پێویستمان بەمانە هەیە:

١. دامەزراندنی ئەنجوومەنی باڵا بۆ سەروەری و ئاسایشی نەتەوەیی: ئەرکەکەی دانان و جێبەجێکردنی ستراتیژێکی یەکخراو بۆ ئاسایشی ووزە و خۆراکە، بەسەرۆکایەتی کەسایەتییەکی سیاسی خاوەن دەسەڵاتی جێبەجێکاری فراوان.

٢. هەمەجۆرکردنی سەرچاوەکانی ووزە وبەهێزکردنی ژێرخان: وەبەرهێنان لە عەمبارەکانی گازی ستراتیجی بۆ وێستگەکانی کارەبا، وهەمەجۆرکردنی دابینکەرانی گاز، وخێراکردن لە دروستکردنی وێستگەکانی ووزەی نوێبوونەوە ،و ئامادەکردنی تۆڕی کارەبا.

٣. دروستکردنی عەمباری ستراتیژی: دامەزراندنی دەستەیەکی سەربەخۆ بۆ بەڕێوەبردنی عەمباری ستراتیژی کاڵاسەرەتاییەکانی وەک سووتەمەنی، گەنم ودەرمان،لەگەڵ زامنکردنی شوێنی عەمبارکردنیان.

٤. بەهێزکردنی ئاسایش وبەربەست: گەشەپێدانی توانای چاودێریکردن و بەرگری ئاسمانی لە دەوروبەری دامەزراوە گرنگ وستراتیجییەکان ،و دانانی پلانی ڕوون بۆ وەڵامدانەوەی هەر هێرشێک کە هێرشبەر لەسایەیدا دادگایی دەکرێت.

ئه‌م بابه‌ته 268 جار خوێنراوه‌ته‌وه‌‌