ئیمپریالیزمی کەشوهەوایی

ماوەی چەند ڕۆژێکە کۆنگرەی نێودەوڵەتی تایبەت بەگۆڕانی کەش وهەوا (cop 30) لەشاری(بیلیم )ی باکوری خۆرهەڵاتی بەرازیل دەستی بەکارەکانی کردووەوبڕیارە تا 21ی نۆڤەمبەری ئەمساڵ بخایەنێت، ئامانجی سەرەکی کۆنگرە،سنوردانانە لەبەردەم دیاردەی قەتیسبونی گەرمی و گۆڕانی کەشوهەوا.کۆنگرەی ئەمساڵ لەناو دارستانە باراناوییەکانی ئەمازۆن دەبەسترێ، وەک ئاماژەیەک بۆ هەڕەشەلەسەر سییەکانی زەوی. ئەم وتارە هاوکاتە لەگەڵ کۆنگرەی ئەمساڵ، بەئامانجی تیشک خستنە سەر ئەم دیاردە سروشتییە لەچەند ڕەهەندێکەوە.

ئیمپریالیزمی کەشوهەوایی پێویستی بە کەشتیگەلی جەنگی و سوپاوهێزی سەربازی نییە، بەڵکو لەڕێگەی گوتاری مۆڕاڵی کەشوهەوایی وزمانی ژینگەییەوە خۆی دەسەپێنێ، ئەم ئیمپریالیزمە پەنا بۆ چەک وهێرش وداگیرکەری زەمینی نابات، بەڵکو لەڕێگای زمان و دیاردەی زمانییەوە خۆی دەنوێنێ، زەوی داگیرناکات، بەڵکو خوازیارە هەژمون بەسەر هەناسەی زەویدا بکات، ئیمپریالیزمی کەشوهەوایی بریتیە لە هەوڵی وڵاتانی دەوڵەمەندی باکور بۆسەپاندنی سیاسەتی ژینگەیی وکەشوهەوایی بەسەر وڵاتانی هەژاری باشوری گۆی زەوی لەژێرناوی پاراستنی هەسارەی زەوی و تەکنەلۆژیای سەوز،لەپێناو جێبەجێبونی ئەجێنداو بەرژەوەندی تایبەتی خۆیان. 

ئیمپریالیزمی کەشوهەوایی تەنیاچوارچێوەیەکی تیۆری نییە، بەڵکو، واقعێکی نوێیە دەیەوێ وێنەیەکی تری هاوسەنگی هێز لەجیهاندا بکێشێ،  ئەگەرچی ئەم ئیمپریالیزمە لەهەوڵدایە وەک ئیمپریالیزمێکی نەرم دەرکەوێ، بەڵام لەهەناویدا خواستێکی هەژمونگەری خۆی حەشارداوە. لێرەوە زاراوەی باکورو باشور تەنیا ئاماژەنییە بۆ شوێنێکی جوگرافی دیاریکراو، بەڵکو ڕەهەندێکی تریش لەخۆدەگرێ کەبریتیەلە هەژمون ودەسەڵات، زاراوەی وڵاتانی باکور مەبەست لەوڵاتانی نیوەگۆی باکوری زەوییە کەوڵاتانی پیشەسازی وسەرمایەدارین،باشوریش وڵاتانی نیوەگۆی باشوری زەمینە،کەوڵاتانی هەژارن، ئیمپریالیزمی کەشوهەوایی بەسواری تانک وزرێپۆش نایەت تاوەکو ئاڵا لەسەر پایتەختی وڵاتان هەڵکات،بەڵکو لەڕێی پڕۆژەی ژینگەییەوە دێت،ناولەخۆی نانێت داگیرکەر، بەڵام لەژێرناوی باربووکردنی سەوز کاردەکات، بڕیارەکان لەکۆشکی پاشاکانەوە نایەن، بەڵکو لەهۆڵی کۆنگرەکانەوەدێن کەبەناوی پاراستنی هەسارەوە قسەدەکەن. لەکۆنگرەکانی کەشوهەوادا سیاسییەکان باس لەعەدالەتی ژینگەیی دەکەن،بەڵام مایک بەدەستی باکورەو باشور تەنیا گوێگرە، لەدوای شۆڕشی پیشەسازییەوە وڵاتانی دەوڵەمەندی باکور، پشکی شێریان هەیە لەبڵاوکردنەوەی کاربۆن، کەچی داوالەوڵاتانی هەژاردەکەن فڕێدانی کاربۆن کەم بکەنەوە،بێ گوێدانە ئەوەی لەڕابردودا چیان بەسەر ژینگە هێناوە، لێرەشەوە ناعەدالەتی کەش وهەوایی بەڕونی دەردەکەوێ،وڵاتانی باشور کەمترین ڕۆڵیان هەیە لەپیسکردنی ژینگە،کەچی زۆربەی زیانیان بەردەکەوێ لەوشکەساڵی ولافاوو برسیەتیدا. لەم ڕوەوە زوڵمی کەش وهەوایی دەبێتە سیمایەک لەسیماکانی ئیپمریالیزمی سەوز.

ئامرازەکانی ئیمپریالیزمی کەشوهەوایی

دامەزراوە بانکیەکانی وەک بانکی نێودەوڵەتی وسندوقی دراوی نێودەوڵەتی سیاسەتەکانیان بەجۆرێک دادەڕێژن کەلەخزمەت وەبەرهێنە خۆرئاواییەکان بێت. کۆمپانیاکانی وزەی سەوز دەستیان گرتوە بەسەر دەرامەتەسروشتییەکانی ئاسیاو ئەفریقیا،لەژێردروشمی پەرەپێدانی سەوز،هاوکات کۆنگرەکانی کەشوهەوا، (cop)، بەوەتاوانباردەکرێن کەبڕیارەکانیان لەقازانجی وڵاتانی پیشەسازی وسەرمایەدارییە. بۆنمونە کۆنگرەی نێودەوڵەتی کەشوهەوا کەساڵی 2015 لەپاریس بەسترا،شکستی هێنا لەعەدالەتی باربووکردن لەنێوان باکوروباشور.

ئیمپریالیزمێکی نوێ

بیرمەندی کامیرۆنی (ئاشێل مەمبی ) دەڵێت:  "ژینگە ڕویەکی تری داگیرکردنە، جیهان بەپێی نەخشەکانی ترسی ژینگەیی دادەڕێژێ نەک بەپێی نەخشەی عەدالەت " سەرمایەداری سەوز قەیرانی ژینگەیی دەقۆزێتەوە بۆ هەلی وەبەرهێنان وهەسارەی زەوی دەکاتە بازاڕێکی گەورەی وزەی پاک وتەکنەلۆجیای نوێ،لەم بوارەدا بیرمەندی فەڕەنسی (جۆن زیگلەر) دەڵێت: " سەرمایەداری نامرێ چونکە هەرچەند پەردە لەسەر دزێوییەکانی هەڵبماڵرێ، ماسکێکی تر دەپۆشێ، ئەم ماسکەشی بەڕەنگی سەوز داپۆشراوە" هاوکات (نوام چۆمسکی) فەیلەسوفی ئەمریکی دەڵێت: سەرمایەداری نیولیبرالیزم تەنیا زمانی بازاڕدەزانێت،تەنانەت کارەساتیش دەگۆڕێ بۆ کاڵا، (ئیدگار مۆران) فەیلەسوفی فەڕەنسی لەکتێبی (ڕێگا بەرەو ئایندەی مرۆڤایەتیدا) دەڵێت:  "قەیرانی هەسارە تەنیا قەیرانی سروشتی نییە،بەڵکو قەیرانی ئەو فکرەیە کەپەیوەندیمان بەسروشتەوە دەبەستێتەوە"

پۆست ئیمپریالیزمی کەشوهەوایی

مەترسی گەورەی ئەمڕۆ گۆڕانی ئاووهەوا نییە بەتەنیا، بەڵکو گۆڕانی مانایە،ئێستا زەوی لەماڵێکی هاوبەشەوە گۆڕدراوە بۆ دەرامەتی ئابوری و مرۆڤیش لەبونەوەرێکەوە بۆبەرخۆرێکی گەردونی، بۆ ئەم مەبەستە ئیدگار مۆران داوای گێڕانەوەی عەقڵی هەسارەیی دەکات،عەقڵێک تەجاوەزی سنورو قازانج وسەروەری بکات،بۆئەوەی پەیوەندی مرۆڤ وسروشت لەسەر بنەمای هاوبەشی دابڕێژێتەوە نەک کۆنتڕۆڵ.بەنۆرەی خۆی( هابرماس)ی فەیلەسوفی ئەڵمانیش دەڵێت: "تەکنیک تەنیا چارەسەرنییە، بەڵکو بەردەوامی هەماهەنگی ئەخلاقی دەبێ کاری لەپێشینەبێت".  پێویستە گوتاری ژینگەیی لەپرسی پسپۆڕانەوە بگوازرێتەوە بۆگفتوگۆی نێوان مرۆڤەکان،چونکە هەسارەی زەوی تەنیا بەزانست دەربازناکرێ بەڵکو بەیەکسانی و هاوبەشی،ئەمە ئاسۆی پۆست ئیمپریالیزمی کەشوهەواییە، دەبێ لەکۆنتڕۆڵکردن وهەژمون بەسەرزەویدا بگوازینەوەبۆ هاریکاری لەپێناویدا، دەبێ لەسەرمایەداری سەوزەوە بگوازینەوە بۆمرۆڤایەتی سەوز،بەجۆرێک ڕەنگی سەوز ماسک نەبێت بۆ بەرژەوەندی ، بەڵکو ڕەمزو هێمای عەدالەتی هەسارەیی وسۆزی هاوبەش بێت.

PM:10:13:13/11/2025

ئه‌م بابه‌ته 292 جار خوێنراوه‌ته‌وه‌‌

هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی