16ی ئۆکتۆبەرشکستی رابەرانی کوردایەتی؟ یان دەستپێکی قۆناغێکی نوێ!
ئارام سەعید
بەر لە سەرهەڵدانی دەوڵەتی نەتەوە یان دەولەتی ئوممە، شارستانیەکان لەسەر بنەمای ئایین بوون نەک نەتەوە، نەتەوەکانی ئەوروپا لە سایەی شارستانیی مەسیحیدا بوو کە زمانی باڵا لاتینی بوو، بەڵام لە خۆرهەڵاتی ناوەراست شارستانی ئیسلامی بوو کە زمانی عەرەبی زمانێکی باڵابوو. کە دیارە ئەگەر ووردتر سەرنجی ولاتانی ئاسیا و ئەفریقا چەندین نمونەی تر بدەین میژوو چیرۆکی زۆری تری تیدایە لەسەر بنەمای شارستانیەکان.
بۆئەوەی شیکردنەوە بۆ وشەی نەتەوایەتی یان ناسیۆنالیزم بکەین پێویستە سەرەتا بەلایەنی زمانەوانیەکە دەستپێبکەین، کە ئەویش خودی وشەکە هەڵگری چەند ئاڵۆزیەکە، بە ئینگلیزی وفەرەنسی وشەکە بریتیە لە " Nation " بە عەرەبیش واتا "الامە"، بە کوردیش بە نەتەوە وەرگێڕاوە، کە جیاوازی زۆر هەیە لە نێوان ئومەت و نەتەوەدا، نەتەوە کۆمەڵێک هاوڵاتین کە بەیەک زمان قسەدەکەن، خاوەنی نەریت و رۆشنبیری خۆیانن، بەڵام ئوممەت مانای ئەوەیە نیشتمان وگەلێک هەن و دەوڵەتێکیان هەیە کە دەکرێ چەندین نەتەوە و ئاینی جیاوازبێت، وەک ئەمریکا و هیندستان، فەرەنسا، ئیسپانیا، چین...هتد.
کەواتە لێرەوە دەتوانین بڵێن ئایا ئەگەر ئێمە کار بۆ ئومەتی کوردستان دەکەین مانای ئەوەیە ئیمە کورد لە هەر شوینێک بێت ئەوا دەبێت بڵێین سەر بە ئومەی کوردستانیە، بۆیە ئەم بزوتنەوەیە ناونراوە کوردایەتی، کاتێک کە دەڵێین کوردایەتی وەک وشە ئەگەر کارکردن و ئامانجی رەتکردنەوەو سڕینەوەی نەتەوەکانی تربێت، ئەوا ناگەینە دروستکردن و بونیادنانی ئوممەت کە گەورەترە لە نەتەوە.
ئەگەریش بروامان بەوجۆرە لە کوردایەتی هەبێت ئەوا دەبێت وەک ناسیۆنالیزمی ژاپۆنی و ئەڵمانی لێێ بروانین کە یەکەمیان بە لێدانی بەندەری بێرل هاربەری ئەمریکا و تێوەگلانی ژاپۆن بوو لە جەنگی جیهانی ، دووهەمیشیان ئاشکرایە کە نازیەت چی بەسەر بەشەریەت هێنا.
لێرەوە بۆمان ئاشکرا دەبێت کوردایەتی ئیلهامی لەو جۆرە نەتەوایەتیە وەرگرتوە کە یەک زمانن و خراپترینیان هەلبژاردوە کە نەتەوەپەرستی عەرەبە یان هاوشیوەکانیان.بەڵام بە نمونە گەر سەرنجی دەولەت و ئومەتی فەرەنسا بدەین ئەوە لە ولاتێکدا دەژین و خاوەنی دەولەتن، هەرگیز داوای ئەو شوێنانەی تر ناکەن کە فەرەنسی تیادا دەژی وەک بەلژیکاو سویسرا.
واتە فەرەنسیەکانی سویسرا سەربە ئومەتی سویسرین فەرەنسیەکانی کەنەدا و بەلژیکاش بەهەمان شێوە.
ئەگەر سەرنجێکی وورد بدەین لە وێستگە جیاوازەکانی کوردایەتی ئەوا بۆمان دەردەکەوێت ئەوا بۆمان دەردەکەوێت کە رابەرەکانی کوردایەتی ئەوەندەی کاریان لەسەرخێڵ و سڕینەوەی ئەوانی تر کردوە هێندە کاریان نەکردوە بۆ پێکەوەژیانی راستەقینەی هەموو ئەو نەتەوەو پیکهاتەیە کە لە کوردستاندا ژیاون، دیارە مەبەست لێرە سیاسیەکانە نەک نەتەوەی کورد خۆی، لەبەرئەوەی ئەوی ئەنجامدراوە هەڵەی گەورەی سیاسیەکان بووە، کە نمونەیان زۆرە.
لێرەدا گرنگە باس لەو لەحزە مێژوییە بکەین کە تیایدا بریاری ریفراندۆم درا، کە لەحزەیەک بوو بە خاڵی جیاکەورەوە لە مێژووی پێش خۆی، ئەوەی ئەم مەسەلەیەشی تەواو دەرخست و بووە دوو هێزی کۆمەڵایەتی، یەکێک بەڵێ، یەکێک نەخێر.
بۆیە کەمپەینی "جوڵانەوەی نەخێر" بۆیەکەم جار جوڵانەوەیەک بە دەنگی بەرز وتی نەخیر لە ئیستادا لەبەرامبەر ئەو هەموو بەڵێیەی بارزانی ئەوانەشی کە بەدەنگی نزمتر یان شەرمنانەتر دەیانووت بەڵێ، و هەموو ئەو هێزانەی لەوان جیابونەتەوە دریژکراوەی هەمان عەقڵیەتی شاخ بوون، ئەو ساتە مێژوییە بەجێهێشتنی کوردایەتی بوو بەو مانا تەقلیدیەی کە ساڵانیکە جگە لە کارەسات بەرهەمی بۆ کوردستان نەبووە.
"نەخێر" رەتکردنەوەی ئەو دەوڵەتە درۆینەیەبوو کە رابەرانی کوردایەتی بە دەسەڵات و هەموو ئەوانەی دەرەوەی دەسەڵات کە سەربە قوتابخانەی کوردایەتی بوون، بە نوخبەی سیاسی و رۆشنبیریشەوە نەیانتوانی بڵێن نەخێر لە ترسی تەخوینکرن. کەدەکرێت ئەو لەحزەیە خاڵێکی جیاکەورەوە بێت و بڵێین کوردستانی پێش ریفراندۆم وکوردستانی دوای ریفراندۆم، بە مانایەکی تر ئەو ساتە مێژوویە پێمان دەڵێت کوردایەتی بە رابەرایەتی ئەم سیاسیەنای ئیستا شکستێکی گەورەیە.
هەنگاوی ئایندەش دەبێت نەوەیەکی سیاسی جێی ئەم دەسەڵاتە بگرێتەوە کە راستەوخۆ بەبێ شاردنەوە ی راستیەکان و بە ئاشکرا و روون بۆچونوەکانیان ئەلێن چونکە "سیاسەت ئەوە نیە لەوانەیە چی بکەیت، بەلکو ئەوەیە چیت کرد و ئیستا چی دەکەیت؟".
AM:08:46:16/10/2018
ئه‌م بابه‌ته 3592
جار خوێنراوه‌ته‌وه
هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی