دابەزاندنی بەهای دراوی نیشتیمانی

‌د.مەیادە نەجاڕ

هەڵكشان و داكشانی دراو، یەكێكە لەگرفتەكانی بەردەم پرۆسەی گەشەكردنی ئابووری، زۆرجار بەهۆی دابەزینی بەهای دراوی نیشتمانیەوە ، ئابووری ولات تووشی دارمانێكی مەترسیدار ده بى ، وەك ئەوەی لە ساڵی ١٩٣٠روویدا،بەهۆی ئەوەی كەتوانای كۆنترۆڵی بازار لەدەست ولاتان بەهۆی بێ بازاڕی گەورەدا دەرچووبوو، ئیتر قۆناغێك لەئابووری جیهانی بەناوی جەنگی نێودەوڵەتی دراو دەستی پێكرد، زۆربەی ولاتانی جیهان دراوەكانیان تووشی دارمان هات، ئەم دۆخە زیاتر لە(١٠) سالی خایاند، لەناوەراستی سالانی چلەكاندا دوای دامەرزاندنی سندوقی نێودەوڵەتی نەختی نیودەوڵەتی لە ساڵی ١٩٤٥ دا ، تارادەیەك دۆخی دراوەكان جێگیربوون، بەلام ئەمە مانایی ئەوەنیە كە جەنگی داكشانی دراو كۆتایی هاتووە، بەتایبەتی لەدوای( ٢٠٠٨) جارێكی تر جەنگی دراوەكان بەجۆرێكی تر دەستی پێكرد، بەتایبەتی دوای ئەوەی ولاتی چین لەپیناوی زیادكردنی ئاستی هەناردەكردن پەنای برده به ر داشكاندنی دراوی نیشتیمانیەكەی( یوان) ، بەدوایشیدا بەهای زۆربەی دراوە سەرەكییەكانی جیهان داشكێندران.

سەرەتا لەرووی ئابوورییەوە كەمكردنەوەی بەهای دراو،بریتییە لەدابەزاندنی نرخی ئاڵوگوری فەرمی دراوێك بەرامبەر بەدراوێكی تربەتایبەتی دراوە گرانبەهاكان جا ( دۆلار، یۆرۆ، پاوەن، یەن)بەشێوەیەك زیادكردنی چەند یەكەیەك لەدراوی نیشتیمانی بەرامبەر بەیەكەیەك لەدراوی بیانی، هەندێك جاریش دەوڵەتان، پەنا دەبەنە بەر بڕیاری دابەزاندنی بەهای دراوی نیشتیمانیان،لەپێناو دوبارە گەڕاندنەوەی هاوسەنگی لەتەرازووی بازرگانیدا، بەلام ئەم هەنگاوە ئەگەر پێشتر لیكۆلینەوەی ووردی لەسەر نەكرابێت و ئامادەكاری وردی لەسەر نەكرابێت، ئەو دەوڵەتە تووشی دارمانێكی ئابووری گەورە دەكات، بەلام ئەوەشمان لەیاد نەچێت زۆرجار پەنابردنە بەركەمكردنەوەی بەهای دراوی نیشتیمانی،بەئامانجی گەڕاندنەوەی هاوسەنگی لەتەرازووی بازرگانی و كەمكردنەوەی كورتهێنانی بودجەدا جێبەجێدەكرێت بەلام ئەمەش لەهەموو كاتیكدا سەركەوتوو نابێت ، واتا خودی كێشەكە لەوەدایە هەندیكجار كەمكردنەوەی دراو لەژیر كۆنترۆڵی دەوڵەتدا نیە بەڵكو هەنگاوێكی بەپەلەیە بۆ رزرگاربوون لەقەیرانێكی كورتخایەن لەكاتیكی نزیكدا وەك ئەوەی لەعێراق دەگوزەرێت.

داشكاندنی ناچاری

داشكاندنی بەهای دراو بەشێوەیەكی ناچاری لەوكاتەدا روودەدات كەداشكاندنە لەژێر كۆنترۆڵی دەوڵەتدا نیە، بەناچاری پەنای بۆ دەبرێت، ئەمەش وەك ئەوەی لەئیران و فەنزویلا و لوبنان و میصر روویداوە، كەبووەهۆی هەڵوەشانی ئابووری ، كەمكردنەوەی توانای بژیوی هاولاتیان، لەم حالەتەدا دابەزینی دراو بەهۆی تیكچوونی شیرازەی ئابووری و لەدەستدانی توانای ئابووری ولات روودەدات، و راستەوخۆ دۆخێك دروست دەبێت كاریگەری لەسەر گۆرانی نرخی دراوی نیشتمانی دەكات، بەڵام هەرگیز ئەم دۆخە لەو دەوڵەتانەدا دروست نابێت هەندێك زۆری ئالۆگۆرە بازرگانیەكان بەخۆیانەوە دەبينن ،بەتایبەتی ئەگەر نرخی ئاڵوگوری دراو لەژێر چەتری هێزی خواست و خستنەڕودا بێت،واتە دەرئەنجامی كارلێككردنی خواست وخستنەڕوو لەبازاڕی نەختینەیی،بەبێ دەستێوەردانی ڕاستەوخۆی دەوڵەت بێت، ئەوكات دراو جێگیر دەبێت چونكە خودی سیاسەتی نەختينەی ئەو ولاتە خاوەنی بازارێكی جێگیرن لەم كاتەدا هەڵكشان و داكشانی دراو كاریگەری زۆری نابێت، نموونەی ئەمەش ژاپۆن .

زۆر ولاتی پیشەسازی بەشێوەیەكی دیراسەكراو كار لەسەر كەمكردنەوەی بەهای دراوی نیشتیمانی دەكەن، لەم حاڵەتدا زیاتر ولاتانی پیشەسازی پەنا دەبەنە بەر بڕیاری دابەزاندنی بەهای دراوەكانیان بەئامانجی هاندانی بەرهەمهێنانی نیشتیمانی، بۆئەوەی ڕێژەی گەشەی ئابوری بەرزبكەنەوە وسنورێك بۆ بێكاری دابنێن لەڕێگای رەخساندنی هەلی كارەوە، وەك ئەوەی چین لەم چەند ساڵەی دوايیدا پەنای بۆبرد كە ئامانجی سەرەكی دروستكردنی كێبركێ بوو لەگەل كۆمپانیا ئەوروپیەكان و تارادەیەكیش سەركەوتوو بوو.

كەمكردنەوەی بێ بەرنامە

دابەزاندنی بەهای دراوی نیشتیمانی لەولاتیكەوە بۆ ولاتێكی تر جیاوازە بۆ نموونە ئەگەر ئێمە بەراورد بكەین لەنیوان هیند و عێراقدا، حكومەتی هیندستان دوای هەستی بەوە كرد كە ئاستی هەناردەكردنی كەمبۆتەوە پەنای بردە بەردابەزاندنی بەهای دراوی نیشتیمانی بۆ ئەوەی نرخی كالاكانی لەسەر ئاستی جیهان دابەزیت بتوانێت لەم رێگەیەوە كالای زیاتر هەناردە بكات، لەبەرامبەریشدا رێگە لەهاتنە ناوەوەی كالای هاوردەكراو بگرێت چونكە خۆی لەخۆیدا دابەزاندنی بەهای دراوی نیشتیمانی ،دەبێتەهۆی بەرزبونەوەی نرخی كاڵای هاوردەكراو،ئەمەش قەبارەی كڕینی شمەكی هاوردەكراو دیاری دەكات،خواست لەسەر بەرهەمی ناوخۆ زیاد دەكات، ڕەنگە ڕەوشەكە لەعێراق تەواو پیچەوانەیە چونكە تەواوی كەلوپەلی نیو بازاڕەكانی عێراق بەشمەك وكاڵای هاوردەكراو پركراون بەتایبەتی كەلوپەلە گرانبەهاكانی وەك ئۆتۆمبیل و كەلوپەلە ئەلكترۆنی و كارەبایی و كەرەستەكانی ناوماڵ ، عێراق خۆی توانای بەرهەمهێنانی نیە تەنانەت زیاتر لە(90%) كەلوپەلی بازارەكانی عێراق هاوردەیە،لەلایەكی ترەوە بەهۆی ناسەقامگیری سیاسی و ئابوری، توڕەیی شەقام لەعێراقدا، وادەردەكەوێت ئەم هەنگاوە تەنها لەزیادكردنی قەبارەی دیناردا دێتەده ری.ئامانجەكانی تری وەك گەشەپێدانی ئابوری و زیادكردنی بەرهەم وپاشان هەناردە و ڕەخساندنی هەلی كار، سەركەوتوو نابێت،لەماوەی كورتخایەندا، بگرە عێراق تووشی تەنگەژەیەكی تر دەكات و رێژەی هەژاری بەرزدەكاتەوە

PM:10:24:26/12/2020

ئه‌م بابه‌ته 3084 جار خوێنراوه‌ته‌وه‌‌

هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی