یەپەگە، حزبوڵڵاکەی‌ ئەمریکا

‌ڕێبوار عەبدولڕەحمان


ئەزموونی‌ تاڵی‌ دەستێوەردانی‌ راستەوخۆی‌ سوپای‌ ئەمریکا لە ڤێتنام و دواتر لە سۆماڵ و ئەفغانستان و پاشانیش لەعێراق، رەنگە بەس بووبێت بۆ ئەوەی‌ پلاندانەرانی‌ ستراتیژیی‌ ئەمریکا، بیر لە کۆپیکردنی‌ ئەزموونی‌ ئێرانی‌ بکەنەوە، لەپێناو بەهێزکردنی‌ هەژموونی‌ خۆیان بەتایبەت لەڕۆژهەڵاتی‌ ناوەڕاستدا.

لەهەشتاکانی‌ سەدەی‌ رابردوو، گەرچی‌ کۆماری‌ ئیسلامی‌ ئێران گیرۆدەو ماندووی‌ دەستی‌ جەنگی‌ عێراق بوو، سەرەڕای‌ پشتگیری‌ راستەوخۆو ناڕاستەوخۆی‌ رۆژئاواو بەشی‌ هەرە زۆری‌ وڵاتانی‌ عەرەبی‌ لەعێراق، بەڵام ئێران لەدەرگایەکی‌ ترەوەو بەهێزێکی‌ گەورەوە خۆی‌ گەیاندە ناوجەرگەی‌ وڵاتانی‌ عەرەبی‌ و سنوورەکانی‌ ئیسرائیل و پێگە و هەژموونێکی‌ بەهێزی‌ لێ دروست کرد، کە ئەویش دەرفەت وەرگرتن بوو لەجەنگی‌ ناوخۆی‌ لوبنان و دروستکردنی‌ حزبوڵڵاو پشتگیری‌ کردن و پڕ چەککردنی‌ بوو.

ئەوکاتەی‌ حزبوڵڵا وەک چالاکی‌ سەربازی‌ هاتە گۆڕەپانەکە، بزووتنەوەی‌ (ئەمەل – لەلایەن سوریاوە پشتگیری‌ دەکرا)، دەمێک بوو بزووتنەوەیەکی‌ بەهێزی‌ سیاسیی‌ چەکداریی‌ کۆمەڵایەتی‌ ناو لوبنان بەگشتی‌ و شیعەکانی‌ ئەو وڵاتە بەتایبەتی‌ بوو، بەڵام لەماوەیەکی‌ کەمدا، حزبوڵڵا پێگەی‌ بزووتنەوەی‌ ئەمەل-ی‌ بەئاستێک لاواز کرد، کەلەئێستادا تەنها بەناوهێنانی‌ (نەبیه بەری‌) بزووتنەوەی‌ ئەمەل بەبیردێتەوە.

ئەوەی‌ حزبوڵڵای‌ کردە ئەو هێزە گەورەیەی‌ ناو لوبنان کە ئێستا پێی‌ دەوترێت (دەوڵەت لەناو دەوڵەت)داو تاڕادەیەک بەشی‌ هەرە زۆری‌ جومگە بنەڕەتییەکانی‌ کۆنترۆڵ کردووەو لەڕووی‌ سەربازییەوە دەوترێت کە تەنانەت لەسوپای‌ لوبنان بەهێزترە، تەنها بەشێکی‌ پشتگیری‌ بێشوماری‌ ئێران بوو، بەڵام بەشە گەورەکەی‌ ئەوە بوو، کە حزبوڵڵا هەر لەسەرەتاوە وەک رێکخستنێکی‌ تۆکمەو باڵێکی‌ سەربازیی‌ سەرسەخت و خاوەن بیروڕایەکی‌ نەگۆڕو سازشنەکەر هاتە مەیدان و هەنگاو بەهەنگاو، وێڕای‌ تیرۆرکردنی‌ سەرۆکەکەی‌ (موسا سەدر) لەلایەن ئیسرائیلەوە بووە ئەو هێزەی‌ کەئێستا لەئاستی‌ ناوچەکەو جیهاندا حسابی‌ بۆ دەکرێت. لەنەوەدەکاندا، بەهانای‌ مسوڵمانانی‌ بۆسنەوە چوو و ئێستاش بەهانای‌ سوپایەکی‌ بەهێزی‌ وەک سوریاوە دەچێت.

کۆماری‌ ئیسلامی‌ ئێران، بەئەزموونی‌ حزبوڵڵا پێگەو هەژموونێکی‌ بەهێزتری‌ بۆ خۆی‌ لەناوچەکەدا دروست کرد، بەبێ ئەوەی‌ لەلوبنان (چ لەجەنگی‌ ناوخۆی‌ لوبنان و چ لەجەنگ بەرامبەر ئیسرائیل) پەنجەی‌ پاسدارێکی‌ خوێنی‌ لێبێت، ئەمە جگە لەوەی‌ حزبوڵڵا بەربەستی‌ هەرە سەختی‌ بەردەم کۆنترۆڵکردنی‌ لوبنانە لەلایەن سعودیەو نەیارەکانی‌ تری‌ ئێرانەوە.

وا پێدەچێت، پاش ئەزمونە تاڵەکانی‌ سۆماڵ و ئەفغانستان و عێراق، کە لەهەریەکەیاندا ئەمریکا راستەوخۆ بەسوپای‌ خۆی‌ دەستێوەردانی‌ کرد، چیتر پلاندانەرانی‌ ستراتیژیی‌ ئەو وڵاتە گەیشتبنە ئەو باوەڕەی‌ کە دەبێ ئەو ستراتیژە بگۆڕدرێ و رێگەی‌ تر بدۆزرێتەوە، کە رەنگە سەرکەوتووترینی‌ ئەو ئەلتەرناتیڤانە دووبارە کردنەوەی‌ ئەزموونەکەی‌ ئێران بێت لە لوبنان.

جەنگی‌ ناوخۆی‌ سوریا، دەرفەتێکی‌ زێڕین بوو بۆ ئەمریکییەکان کەجێ پێی‌ خۆیان لەو وڵاتەدا بکەنەوە کە زەمەنێکە هەوڵی‌ بۆ دەدەن، بەڵام هەر دەستێوەردانێکی‌ راستەوخۆ لەڕێگەی‌ سوپای‌ ئەمریکاوە، رەنگە ئەزموونەکەی‌ عێراق دووبارە بکاتەوە، بۆیە هەر لەسەرەتاوە ئەمریکا بەدوای‌ هێزێکدا گەڕا کە نوێنەرایەتی‌ ئەو بکات لەسوریادا، سەرەتا سوپای‌ سوریای‌ ئازادی‌ کردە ئامانج، بەڵام لەیەکەم ئەزمووندا لەگەڵ ئەم میلیشیایە تووشی‌ شکستێکی‌ بێ ئومێدکەر بوو، دواتر شەڕی‌ کورد لەبەرامبەر داعش لەکۆبانێدا، ئومێدەکانی‌ ئەمریکای‌ زیندووکردەوەو ئاڕاستەکانی‌ بیرکردنەوەو پلاندانانی‌ گۆڕی‌.

بۆچی‌ یەپەگە؟
لەگەڵ ئەوەی‌ لەچاو هەندێک هێز و پارتی‌ تری‌ رۆژئاوای‌ کوردستاندا، هێزو رێکخستنێکی‌ زۆر نوێیە، بەڵام یەپەگە وەک باڵی‌ سەربازیی‌ پارتی‌ یەکێتی‌ دیموکراتی‌ (پەیەدە)و هاوشێوەی‌ حزبوڵڵای‌ لوبنانی‌، هەر لەسەرەتای‌ کێشەکانی‌ سوریاوە وەک رێکخستنێکی‌ تۆکمەو جێگیرو خاوەن یەک بڕیارو یەک روئیا لەسوریادا دەرکەوت، لەسەرەتاوە نزیکی‌ بیروباوەڕیی‌ ئەم رێکخستنە لەپەکەکەو هەروەها هاوپەیمانێتی‌ ئەمریکاو تورکیا، رێگربوو لەو نزیکبوونەوە (ئامۆزایی)ەی‌ کەئێستا لەنێوانیاندا هەیە، بەڵام دواجار، هەوڵەکانی‌ ئەمریکا بۆ بوونی‌ جێ پێیەکی‌ بەهێز لەسەر خاکی‌ شام  لەبەرامبەر رووسیاو ئێرانداو هەروەها رەفتارەکانی‌ تورکیاو هاوئاوازیی‌ هێزە ئۆپۆزسیۆنەکانی‌ تری‌ سوریا لەگەڵ توندڕەویی‌ ئیسلامی‌، بووە هۆی‌ گەشانەوەی‌ ئەستێرەی‌ یەپەگە.

رۆژئاواییەکان، لەهەموو بزووتنەوەیەکی‌ رۆژهەڵاتیدا، بەتایبەت لەمیلیشیاکاندا، دوو شت گرنگە بەلایانەوە:

١ـ تاچەند ئەو هێزە لەڕووی‌ رێکخستن و مەرکەزیەت و بڕیاردانەوە تۆکمەو یەکگرتووە؟

٢ـ تاچەند کاریگەریی‌ لەسەر گۆڕانکاری‌ کۆمەڵایەتی‌ لەکۆمەڵگەکانیدا هەیە؟ کە ئەمەیان ئامانجی‌ نزیک و دووری‌ هێزە رۆژئاواییەکانە، چونکە ئەوان تەواو گەیشتوونەتە ئەو باوەڕەی‌ کە رێگری‌ کردن لەتوندڕەوی‌ ئیسلامی‌ دەبێ بەگۆڕانکاری‌ کۆمەڵایەتی‌ لەکۆمەڵگە مسوڵمانەکاندا دەست پێبکات.

بەلای‌ رۆژئاواییەکانەوە، هەموو گۆڕانکارییەکی‌ کۆمەڵایەتی‌ لەڕۆژهەڵاتدا، پێوەرەکەی‌ مافی‌ ئافرەتان و بەشدارییانە لە کایە جۆراو جۆرەکاندا، بەواتایەکی‌ تر سوود وەرگرتنە لەتواناکانی‌ ئافرەت و خستنەگەڕی‌ ئەو وزەیەیە کە لەزۆربەی‌ کۆمەڵگە رۆژهەڵاتییەکاندا وزەیەکی‌ سوود لێنەبینراوە لەڕووی‌ ئابووری‌، سیاسیی‌، ئیداریی‌، سەربازی‌، ئەمەش ئەو خاڵەیە کە یەپەگە تیایدا سەرکەوتووە.

واپێدەچێت، ئێستا ئەمریکا ئەو هێزەی‌ دۆزیبێتەوە کە ساڵانێکی‌ دوورو درێژە لەرۆژهەڵاتی‌ ناوەڕاستدا بەدوایدا دەگەڕێت یان هەوڵی‌ دروستکردنی‌ دەدات، (هێزێک لەڕووی‌ رێکخستن و بڕیارەوە پتەو و هەروەها هێزێک کە گۆڕانکاریی‌ کۆمەڵایەتی‌ بکات)، بۆیە لەئێستادا ئەمریکا بەچەک و پشتیوانی‌ سەربازی‌ وەک قەڵایەک لەپشتی‌ یەپەگە وەستاوەو لەناوچەکانی‌ ژێر دەسەڵاتی‌ ئەم میلیشیایەدا چەندین بنکەی‌ سەربازی‌ و فڕۆکەخانەی‌ کردۆتەوە، وا هەست دەکرێت پاش یەکلابوونەوەی‌ کێشەکانی‌ سوریا، هاوکارییەکانی‌ ئەمریکا بۆ ئەو هێزەو ئەو حوکمڕانییەی‌ باکوری‌ سوریا، هاوکاری‌ ماددی‌ و لۆجستیش بگرێتەوە.

پڕچەککردنی‌ یەپەگە تەنها بۆ شەڕی‌ داعش نییە، ئەمریکا ئەو راستییەی‌ لەبەرچاوە کە بە پشتگیری‌ کردنی‌ سوپای‌ عێراق، سوپا داعش لەعێراقدا لەناو دەبات و بەبێ پشتگیری‌ و پڕچەککردنی‌ یەپەگەش، ئێران و سوریاو روسیا، داعش لەسوریا لەناو دەبەن، بەڵام ئەو پڕچەککردنەی‌ (یەپەگە) کە بەپێی‌ داتاکان و بەپێی‌ ناوچەکانی‌ دەسەڵات و نفوز، لەئێستادا، یەپەگە لەدوای‌ سوپای‌ سوریاوە (هەڵبەت بەهاوکاری‌ ئێران و حزبوڵڵا)، دووەم زەبەلاحترین هێزە لەسوریادا، دروستکردنی‌ ئەو هێزەیە لە ناوچەکەدا کە هەژموون و دەسەڵاتی‌ ئەمریکا دەسەلمێنێت.

دیمەنێکی‌ سەیر نەبوو کاتێک چەند تانک و زریپۆشێکی‌ سوپای‌ ئەمریکامان بینی‌ کە ئاڵای‌ ئەمریکایان هەڵکردبوو، بەرەو سنوورەکانی‌ تورکیا بەڕێگەوەبوون تا لەنێوان هێزەکانی‌ یەپەگەو سوپای‌ تورکیا جێگیر ببن، بەڵام چەند ئۆتۆمبێلێکی‌ چەکدار لەپێشیانەوە دەڕۆیشتن کە هەندێکیان ئاڵای‌ یەپەگەو هەندێکیشیان وێنەی‌ ئۆجەلانیان بەرزکردبۆوە، ناکرێت هەموو هێزەکانی‌ ناوچەکە بزانن کە یەپەگە لەسەر بیروباوەڕو بەپێی‌ سیستمی‌ پەکەکە کاردەکەن و بیردەکەنەوەو خۆیان و ناوچەکانی‌ ژێر دەسەڵاتیان بەڕێوە دەبەن، بەڵام ئەمریکاو دەزگا هەواڵگرییەکەی‌ ئەم راستییە نەزانن، نەک هەر ئەوە بەڵکو بەردەوام جەخت بکەنەوە کە پەیەدەو پەکەکە جیاوازن. ئەمریکا ئەو راستییە زۆر باش دەزانێت، بەڵام لەبنەڕەتدا، دەمێکە ئەو زلهێزەی‌ دونیا بەدوای‌ هێزێکی‌ عەلمانی‌ پتەوو بەبیروباوەڕو بەدیسپلینی‌ وەک پەیەدەدا دەگەڕێت، بۆیە سەرەڕای‌ هەموو ئەو دیمەنانە، بەڵام تادێت پشتگیرییە سەربازی‌ و سیاسیی‌ و لۆجستیەکانی‌ بۆ هێزەکانی‌ سوریای‌ دیموکرات زیاتر دەبێت، تا دێت بنکەی‌ سەربازی‌ زیاتر لەناوچەکانی‌ ژێر دەسەڵاتیاندا دەکاتەوە، ئەمە ئەو خاڵەیە کەدەمانگەیەنێتە ئەو باوەڕەی‌ بڵێین، لەداهاتوودا یەپەگە حزبوڵڵاکەی‌ ئەمریکایە لەناوچەکەداو ئەگەری‌ هەیە لەداهاتووی‌ سوریادا، رۆڵ و پێگەو هەژموونیان لەهی‌ ئێستایان زۆر زیاتر بێت.
بەکورتی‌، ئێستا ئێران لەناوچەکەدا حزبوڵڵای‌ هەیەو ئەمریکاش (هێزەکانی‌ سوریای‌ دیموکرات)، لەداهاتووشدا، نەپشتگیری‌ ئێران بۆ حزبوڵڵا کۆتایی‌ دێت و نەئەمریکاش پشتگیرییەکانی‌ بۆ هێزەکانی‌ سوریای‌ دیموکرات دەوەستێنێت، دووریش نییە یەپەگە، یان هێزێکی‌ هاوشێوەی یەپەگە، لەداهاتوودا، هەژموونی‌ خۆی‌ بەسەر تەواوی‌ پارچەکانی‌ تری‌ کوردستانیشدا بسەپێنێت.


AM:11:52:29/11/2017

ئه‌م بابه‌ته 7451 جار خوێنراوه‌ته‌وه‌‌



هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی