بۆچی كڕینی سندوقیك تەماتەی خۆماڵی بەشێكە لە چارەسەر؟!

‌رێبوار سیوەیلی

زۆر لە هاوڕێیانی بەڕێز، وێڕای پشتگیرییان بۆ ئاوڕدانەوە لەم بەرهەمە خۆماڵییە، كڕینی سندوقیك تەماتە بە چارەسەر نازانن. من لێرەدا، لە ڕوانگەیەكی مێژوویی دەروونناسی كۆمەڵایەتییەوە ئەم ڕوونكردنەوانە دەنووسم:

1. مانەوەی تەماتە لە دەستی ئێمەدا وەك بكەری كۆمەڵایەتی، ئەگەر بە ڕزینیشی تەواو ببێت، زۆر باشترە، وەك لەوەی بەدەستی جوتیارەكانەوە بمێنێتەوە. مانەوەی لە دەستی ئێمەدا، چەند هەزار دینارێك زیانمان لێدەدات، بەڵام مانەوەی لەسەردەستی ئەم جوتیارانە، نائومێدییەكی گەورە لە ئاست (كار) و (پشتبەخۆبەستن) و (تێكۆشانی ئەوان) لە ئاستی بەرهەمهێناندا، دروست دەكات، بە جۆری كە ئیتر (متمانە)یان بەخۆیان و كارەكەیان نەمێنێت و تووشی نائومێدی و لەخۆنامۆبوون و بێزاریی لە خاك و پیشە و وڵاتەكەیان ببن. 

2. ئەگەر جوتیارەكانی ئێمە بەبێ بەرنامە هەموو ساڵێك زیادە لە هەمان شت بەرهەم دەهێنن، ئەمە شیاوی چارەسەرە، لە ڕێگەی هووشیاركردنەوەیان و هاندانیان بۆ گۆڕینی بەرهەمەكانیان، تا لە وەرزی بەرهەمهاتندا بەرهەمەكان لەسەر دەستیان نەمێننەوە. بەڵام ئەمە بۆ ئێستا و ئەمساڵ درەنگە و كێشەكەی ئێمە پەیوەندیی بە هەنووكەوە هەیە و ئەوەی كە چۆن تاكەكەس بتوانێت وەك بكەرێكی چالاك لە ئاست دیاردەیەكدا هەڵوێستێكی بەشداربووانە هەڵبژێرێت و تەنیا لە فەیسبووكەوە نەنووسێت: "كڕینی سندوقێك تەماتە چارەسەر نییە!".

3. كێشەكە دوو لایەنەیە: یەكەم ئەوەی كە تەماتەیەكی زۆر و ڕەنگە سبەی بەرهەمێكی دیكەی زۆر لەسەر دەستی جوتیارەكان بمێنێتەوە. دووەم ئەوەی كە ئێمە سوپایەكی گەورەی تۆڕی كۆمەڵایەتیمان هەیە، كە پێویستە چالاك بكرێت و هەستی وابەستەیی و سوڵێداریتی وەك چالاكییەكی مەدەنی تێدا بجوڵێنین بۆ ئەوەی بزانێت چ هێزێكی گەورەیە بۆ دروستكردنی ڕای گشتی. بكەرانی سەر تۆڕی كۆمەڵایەتی پێویستە بزانن كە ئەوان هێزێكی گەورەی كۆمەڵایەتی گرنگن و دەتوانن كاریگەرییان هەبێت. ئەوەش لە زۆری وەڕسی و دیاردەی دیكەی نێو تۆڕەكە دووریان بخاتەوە و وەك تاكەكەس هەست بكات ئەو دەتوانێت بە كیبۆردەكەی بن دەستی بەشداربێت لە دانانی كاریگەریی بەسەر كۆمەڵگەوە.

4. ساڵانێك لەوەبەر، كە ڕژێمی بەعس دەیویست دێهاتەكان بەزۆر بگوێزێتەوە، هەمان نائومێدی گیانی جوتیارانی ئێمەی گرت و دوو ساڵێكش پێشئەوەی بەزۆر ڕاگۆاستنەكە ڕووبدات، جوتیار و كاسبكاران دەستیان نەدەچووە ئیشەكەیان و وەك شتێك لە ناخەوە وەستابوون و مەیلی كاركردنیان تێدا نەمابوو. ئەم نائومێدییەش شتێك بوو، كە ڕژێمی بەعس، پاش ڕاگواستنە زۆرەملێیەكەش سوودێكی زۆری لێوەرگرت و بەهۆیەوە مرۆڤی ئێمەی لە كار و پشتبەخۆبەستن (نامۆ)كرد و لە خاك و سرووشت و ژینواری خۆی پچڕی و دابڕی كرد..

5. یەكەم سوودی بەعسییەكان لەم دۆخە ئەوە بوو، كە زەمینەی كاری (دەستگێڕی) بۆ خەڵكی گوندەكان لە گوندە بەناو هاوچەرخەكاندا ڕەخساند و بە لێشاو مرۆڤی ئێمەی ناچاركرد بە فرۆشتنی عەلاگەی نایلۆن، بیبسی كۆلا و بنێشت و شتی لەو بابەتە، خۆی سەرقاڵ بكات بەبێ ئەوەی ئەمە كارێك بێت لە ڕێگەیەوە خۆی دروستبكات. ئەو دەستانەی ساڵەهابوون لە مامەڵەكردنیاندا لەگەڵ سرووشت و خاك، شوناسی مرۆڤی ئێمەیان دروستدەكرد، بوونە دەستێكی پاسیڤ، كە تەنیا كاری ئەوە بوو باوەشێك كیسەی نایلۆن هەڵگرێت، یان تەبەدۆرێك پڕكات لە بیبسی و لەتێ سەهۆڵ و تا ئێوارێ هاوار بكات: بیبسی، مۆتا، ئاسكریم،  چلوورە.. 

6. پشتگوێخستنی كێشەی ئێستەی جوتیارەكان بە ئاماژەدان بۆ كەمتەرخەمیی و بێباكییەكانی حوكوومەت چارەسەر نابێت، بەڵكو بە هەڵوێستوەرگرتنی ئێمە چارەسەر دەبێت ئەگەر نەمانەوێت دیسانەوە ئەم جوتیارانە بە كار و خۆدروستكردن نامۆ بكەینەوە و دووریان بخەینەوە لە پیشەكەیان. بۆیە كڕینی سندوقێك تەماتە دەكەوێتە ناوەندیی ئەم ڕەوەندە شوناسبەخشەوە، كە تاكەكەس بەو كارەی ڕێگریی دەكات هەمان تراژیدیای سەردەمی بەزۆر ڕاگواستنی گوندەكان بۆ مرۆڤی ئێمە و چینی جوتیاران دووبارە نەبێتەوە. بەمجۆرەش ئێمە وەك تاكەكەس دەتوانین بەشدارییەكی كارا لە ورەبەخشینەوە بە جوتیاران بكەین و تۆڕی كۆمەڵایەتی لە مینبەرێكی ناچالاكەوە، كە تیایدا كۆمێنتی ڕەق بۆ یەكتر دەنووسین، هەڵبگێڕینەوە بۆ سەكۆیەكی چالاك.. ئەوەش لە خۆشەویستان چاوەڕێ دەكرێت.. 

7. لێرەوە، دۆستان یەخانگیر (چالێنج)! دەكەم تا سندووقێك تەماتە وەك ئەركێكی ئاكاری لە ئاست كێشەیەكی هەنووكەیی جوتیارانی وڵاتەكەماندا، بەدەستبهێنن و لە شەپۆلێكی ناڕەزایەتیدا بەرامبەر ئەو دۆخەی جوتیاران تێیكەوتوون، بەشداریی بكەن.