سفركردنەوەی كێشەكان لەگەڵ كێ ؟

‌شوان داودی


ماوەیەكە لە ناوەندە سیاسییەكانی عێراق باس لە سفركردنەوەی كێشەكان دەكرێت و بۆ ئەو مەبەستەش هاوپەیمانی نیشتمانی شیعەكان بە سەرۆكایەتی عەمار ئەلحەكیم كار بۆ پرۆژەیەك دەكەن بەناوی (التسویە السیاسیە)و كردوویانەتە بابەتێك بۆ گفتوگۆكردن و مشتومڕی زۆری لەسەرە.

پرۆژەیەكی لەمجۆرەو لەژێر تایتڵێكی گەورەتردا پێویستی بەپیاوی گەورەو بەهێز هەیە تا بتوانێت سەریبخات، عێراق وڵاتێكە لەدوای شەڕی یەكەمی جیهانەوە لە لایەن هێزە براوەكانی شەڕەكەوە دوای دابەشكردنی ناوچەكە بەپێی بەرژەوەندیەكانیان دروستكراوە، وڵاتێكی فرە پێكهاتەی ئیتنی و ئایینی و مەزهەبی جیاوازە، لە ساڵی 1925 یاسای بنەڕەتی بۆ دانراوەو لەسەر بنەمای ئەو یاسایە ئەم دەوڵەتە خراوەتەسەر راستەڕێ و هەر لەسەر هەمان بنەما لە ساڵی 1931 وەكو دەوڵەت دانیپێدانراوەو لە كۆمەڵەی گەلان بە ئەندام وەرگیراوە.
یاسای بنەڕەتی عێراق لەسەر بنەمای هاوڵاتیبوون دامەزراوە، بۆیە لە دامەزراندنی دەوڵەتەوە تا تەمموزی 1958 هەموو پێكهاتەیەك مافی ئەوەی هەبووە هەر پۆستێك وەربگرێت، بۆ ئەم مەبەستەش كوردو شیعەو سوننەش سەرۆك وەزیران بوونە، یان هیچ پۆستێكی سیادی بۆ هیچ پێكهاتەیەك قۆرخ نەكراوە.

دوای كودەتاكەی تەمموزی 1958 كە لە پێگەكانی یاسای بنەڕەتی عێراق دراو دواتر كودەتاكانی 1963 و 1968ـی بەعسییەكانی بەدوادا هات و بۆ یەكجاری بنەماكانی دەوڵەتی هاوڵاتیبوونیان سڕییەوەو عێراقیان كردە دەوڵەتێكی نەتەوەیی عەرەبی رەگەزپەرست و بەمەش بەرژەوەندی پێكهاتەكانی تری عێراق بە گشتی و عەرەبی شیعەو كورد كەوتنە بەر مەترسی و هەموو تواناكانی عێراق بە زەبری هێز خرانە خزمەت دروشمە بریقەدارەكانی بەعسییە رەگەزپەرستەكان، وڵاتیان بەرەو شەڕو ماڵوێرانی گەورە پەلكێشكردو تۆوی رق و كینەو دووبەرەكییان لەناو پێكهاتەكانیدا چاند، بە شێوەیەك ئیتر كەس متمانەی بە كەس نەمێنێت.

دوای رووخانی بەعسیش بە هەموومانەوە فەشەلمان هێنا لە دامەزراندنی دەوڵەتێكی دیموكراتی كە تیایدا مافی هەموو پێكهاتەكان و كەرامەتی هەموو تاكێك پارێزراو بێت، بە پێچەوانەوە نەفەسی تۆڵەكردنەوە زاڵبوو بەسەر هەموو پرۆسەكەدا لە جێی ئەوەی برینەكان سارێژبكەین جیاوازییەكانمان قووڵتر كردەوە، شیعەكان كە زۆرینەن لەدوای پڕۆسەی ئازادی عێراقەوە دەسەڵاتدارن، ئەوەندە لە رابردوو دەترسن تا ئێستا مۆتەكەی بەعس بەرینەداون، پێشیناچێت بەمزووانە بەریانبدات! دوای (13) ساڵ لە رووخانی بەعس تازە یاسای قەدەغەكردنی بەعس دەردەكەن.

سوننەكان تا چەند ساڵێكیش دوای رووخانی بەعس خەونی تاكڕەوی و لووتبەرزی دەسەڵاتداری بەرینەداون تاكو نەخاكیان بە دەستەوە ماو نەخەڵك! خاكیان بە داگیركردن داو خەڵكیان ئاوارەو بێدەرەتان كردو ئایندەیان خستە مەترسییەوە بە شێوەیەك ئێستا سوننەكان رابردوویان لە دەستداوەو ئێستایان شێواوو ترسی گەورەیان هەیە لە ئایندە، سەركردەشیان نەماوەو باشترین سەركردەیان لە شوێنێكی ترەوە سەركردایەتی دەكرێت.

كوردیش غروری دەسەڵاتەكەی وایلێكردووە سەری لە خۆی و خەڵكیش شێواندووە، نە دەزانێ چیدەوێت و نەدەزانێت چیدەكات؟! دۆخی ئێستای ئاڵۆزەو ترسی رابردوو بەرینەداوەو لە ئایندەش دەترسێ، نە متمانەی بەكەس ماوەو نەكەس متمانەی پێدەكات و نە متمانەی بەخودی خۆیشی ماوە، دۆخەكەی ئەم وڵاتە واشێواوە سەركردەی تێدا نەماوەو شەقام وڵات ئاراستە دەكات، لەناو شیعەدا فەوزا دروستبووەو هەمووی خۆی بە سەركردەی فریادڕەس دەزانێت و كەسیان كاغەزی ئەوی تریان ناخوێنێتەوە!

سەركردەكانی كورد متمانەی شەقامی خۆیان لە دەستداوەو شەرعییەتی یاساییان نەماوە، لەناو هەموو پێكهاتەكاندا هیچ شتێكی پیرۆز نەهێڵدراوەتەوەو كەسایەتییەك نەماوە نەشكێندرێت، تاك بە تاكی ئەم وڵاتە بە هەموو رەنگ و جۆرەكانییەوە تێكشكێنراوە.
بۆیە لەم وڵاتەدا سفركردنەوەی كێشەكان (تسویە) تا نەفەسی رق و كینەو تۆڵە زاڵبێت، كارێكی هێندە ئاسان نابێت، پەندێكی كوردی دەڵێت " هەڵگرتنی بەردی زل نیشانەی نەهاویشتنێتی”، وتەیەكی یاسایی هەیە دەڵێت” یاسا بۆ هەمووانە”، (بۆیە هەر یاسایەك بەدەركردنی تێكەوت پووچ دەبێتەوە)، پرۆسەی سفركردنەوە (تسویە)كەش دەبێت بۆ هەمووان بێت هەر هێزو لایەنێكیش لە هەر پێكهاتەیەك بە هەر هۆكارێك لێی دەربكرێت واتا هیچ نەكراوە، ئەگەر بە راستی دەمانەوێت كێشەكان سفر بكەینەوە دەبێت پێش هەموو شتێك زاڵبین بەسەر نەفەسی تۆڵە سەندنەوەو خۆمان لە رق و كینە بوغزاوییەكان پاك بكەینەوەو كەس نەخەینە دەرەوەی كەوانەكە.

ئەمەش پێویستی بەسەركردەی بوێرو بە توانا هەیە، پێویستی بە خەڵكی خاوەن بڕیار هەیە، من دڵنیام ئەوانەی پەیامی سفركردنەوەی كێشەكانیان هەڵگرتووە ئەو راستییە دەزانن، بەڵام بەداخەوە تا ئێستا لەبەر پرۆسەی هەڵبژاردن و لە ترسی ركابەرە سیاسییەكانیان و لە ترسی ئەوەی بە موزایەداتی سیاسی، شەقامی خۆیان لە دەستبدەن، جورئەتی ئەوەیان نەكردووە گوزارشتی تەواو لە پڕۆژەكەیان بكەن.
دوای راپەڕینی ئاداری 1991 سەركردەكانی كورد هێشتا شەرعیەتی شۆڕشیان هەبوو، نەبوبوونە بازرگان و خاوەن كۆمپانیا، بڕیاری لێبوردنیان بۆ كاراكتەرەكانی بەعس لە كوردستان دەركرد، كە ئەوسا من وەك گەنجێك لەگەڵ زۆربەی زۆری شەقامی كوردیدا لەدژی بووین، بەڵام بڕیارێكی حەكیمانە بوو بەوەی بێ خوێن رشتن ئەزموونی هەرێمی كوردستانی لەسەر بونیادنرا.

ئێستاش شیعەكان ئەگەر بیانەوێ دەتوانن ئەو كارە بكەن.. لەبەر ئەوەی ئەو بڕیارە نە لەلای سوننەیە نە لای كورد، چونكە كوردەكان لە جاش و خۆفرۆشەكانی خۆیان خۆشبوون، دژ بە لێخۆشبوونی تۆمەتبارانی پێكهاتەكانی تر نابن، سوننەكانیش داواكاری خۆیانەو لە هەموو لایەك زیاتر سودمەند دەبن و متمانەیان بۆ وڵات دەگەڕێتەوە، شەقامی شیعەش دەتوانرێت رازی بكرێت بەوەی چۆن چاوپۆشی لە كاراكتەرە بەعسیە شیعەكان كرا، دەكرێت بۆ پێكهاتەكانی تریش چاوپۆشی بكرێت لە پێناو ئاشتەوایی گشتی و سفركردنەوەدا، (التسویە التأریخیە).

شیعەكان لەبەر ئەو هۆكارانەی ئاماژەم پێكرد جورئەتی ئەوەیان نییە لەو پرسە بدوێن، سوننەكانیش نەیانوێراوە قسەی لەسەر بكەن لە ترسی ئەوەی ئەوانیش تۆمەتبار بكرێن و كوردیش ئەو پرسە بە كێشەی خۆی نازانێت، بۆیە كاتێك كەسایەتییەكی ئاڵۆزی وەكو مشعان جبووری كە سەركردەیەكی سوننەیەو لە هەمانكاتدا فەرماندەیەكی حەشدی شەعبی و پشتیوانی شیعەیە، ئەم پرسە دەورووژێنێت، كەمتر كاردانەوەی لێدەكەوێتەوە، بۆیە بە پێویستی دەزانم رووی دەمم ئاراستەی هەڵگرانی پڕۆژەی (تسویە) بكەم كە ئەوان ئەم پرسە بخەنە بەر گفتوگۆو راشكاوانە قسەی لەسەر بكەن، سوننەكانیش كە هیچیان نەماوە لەدەستی بدەن یان لێی بترسن؟! بۆ نایەنە سەر خەت و بەدەنگی بەرز داواكارییەكانیان ناخەنەروو؟! چونكە ئەگەر بەهەموولایەك ئەوە نەكەن، ئەو پرۆسەیە پێش لەدایكبوونی مردار دەبێتەوە.


PM:01:44:28/01/2017

ئه‌م بابه‌ته 3806 جار خوێنراوه‌ته‌وه‌‌



هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی