کوردستان لەجیهانی دوای کۆمەڵکوژییەکەی حەلەبدا

‌ ئاسۆس هه‌ردی

لەدوای هەڵوەشاندنەوەی یەکێتی سۆڤیەت‌و "کۆتایی هاتن!”ی شەڕی ساردو لە سەردەمی ئینتەرنێت‌و شۆڕشی گەیاندن‌و پەیوەندیکردندا، خەڵکێکی زۆری گەشبین (رەنگە یەکێکیان خۆم بوبم)، وایان دەزانی ئەگەری رودانی کۆمەڵکوژی‌و جینۆسایدو تاوانی دژ بە مرۆڤایەتی گەیشتۆتە نزمترین ئاست‌و لە دۆخی رودانیشیدا ئەستەمە تاوانباران لە سزا دەربازیان بێت. زۆرێک لە نوسەرو چاودێرانی سیاسی پێیان وابو ئیدی لەمەودوا سیستمێکی جیهانی نوێ هاتۆتە ئاراوە کە جیهانی کردوە بە یەک گوندی بچکۆلە، قسە لەسەر ئەوە دەکرا وەک چۆن رێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی لە هەر دەوڵەتێکدا کاریگەریی راستەوخۆیان لەسەر دەوڵەتەکە هەیە، ئاواش بەهۆی شۆڕشی تەکنۆلۆجیای پەیوەندیکردنەوە کۆمەڵگەی مەدەنی جیهانی کاریگەری لەسەر سیستمی جیهان دادەنێ‌‌و چیدی تاوانەکان بە ئاسانی تێناپەڕن. بەڵام ئەوەی لە حەلەب رودەدا، رێک پێچەوانەی ئەو بۆچونانە دەسەلمێنێ.

پێدەچی دەسەڵاتگرتنە دەستی ڤلادیمیر پوتین لە روسیا، سەرەتای کۆتایی هاتنی جیهانی تاکجەمسەری بێت. پوتین کە پێشتر ئەفسەری موخابەراتی سۆڤێتی بوە، بە هەمو توانایەک هەوڵی ئەوە دەدا جارێکیتر قورسایی‌و نفوزی یەکێتی سۆڤیەت بۆ روسیا بەدەست بێنێتەوەو لەبەرامبەر وڵاتانی خۆراوادا ببێتەوە بە جەمسەری دوەم. بەبێ ئەوەی بچینە وردەکارییەکانەوە، دەبێ بڵێین تا رادەیەکی زۆر لەم هەوڵەیدا سەرکەوتو بوە. داگیرکردنی بەشێکی گەورە لە خاکی ئۆکرانیاو ناردنی هێز بۆ سوریاو رێگەگرتن لە کەوتنی رژێمەکەی بەشار ئەسەد، دیارترین بەڵگەی ئەو بۆچونەن. گومان لەوەدا نیە، سەرباری گەلێک هۆکاری دیکە، لاوازیی ئیدارەی ئۆباماش لە سیاسەتی دەرەوەو بەتایبەت لە ناوچەکەی ئێمەدا، یارمەتیدەرێکی باشی سەرکەوتنی پوتین بوە.

لەراستیدا ئەوەی ئێستا دەیبینین، هیچ نیە جگە لە ژانی دوبارە لەدایکبونەوەی جهیانێکی دو جەمسەری. بەڵام ئاخۆ ئەم ملاملانێ هەمەلایەنەیەی روسیاو خۆراوا تا کوێ دەڕواو لە کوێدا بەتەواوی جێگیردەبێ؟ ئایا دیسانەوە هەمان سیستمی پێشوی خۆرهەڵات- خۆراوا دوبارە دەبێتەوە یان شێوازێکی تری دەبێ؟… ئەمانە پرسیاری کراوەن‌و ئەستەمە لە ئێستادا وەڵامیان وەرگرینەوە. ئەوەی کە روونە، ئێستا لەسەر زەمین‌و لە واقیعدا روسیا بوە بەو هێزەی کە لە هەمو زۆرانبازییە ناوچەییەکاندا رۆلی هەیەو رێگەنادات بەبێ لەبەرچاوگرتنی بەرژەوەندییەکانی ئەو وڵاتە، هیچ شتێک بە ئاسانی تێپەڕێت.

ئەوەی گرنگە، ئەزمونی ئێمە لەگەڵ سیستمی جیهانیی دو جەمسەریدا پڕە لە کارەسات. کەم نین ئەو جارانەی بوینەتە قوربانیی ململانێ‌و سازشی دو جەمسەرەکەو، جیهان لەبەرامبەر هەوڵی لەناوبردنماندا بێدەنگ بوە. لەم سەردەمە پڕ لە گۆڕانکاری خێراو لەم ناوچە پڕ لە قەیران‌و ئاڵۆزییەدا، کەس ناتوانێت بەرامبەر ئایندە بەتەواوی دڵنیا بێت. ئەوەتا بەشار ئەسەد کە پێشبینی دەکرا لەهەمو ئان‌و ساتێکدا کۆتایی پێبێت، بە پشتیوانی ئێران‌و روسیا خەریکە هێز پەیدادەکاتەوە. هەر لەبەر ئەو پشتیوانییەش هەمو جیهان بەرامبەر تاوانەکانی دەستەوسانن.

چەند مانگێک لەمەوبەر نوسەرو رۆژنامەنوسی بەناوبانگی تورک چەنگیز چاندار لە دانیشتنێکداو لەوەڵامی پرسیارێکدا سەبارەت بە ئەگەری سەربەخۆیی کوردستان وتی: "دۆخەکە زۆر ئاڵۆزە… کراوەیە بۆ هەمو ئەگەرێک. ئەگەری بەدەوڵەتبونی کورد لەئارادایە، بەڵام لەبەرامبەریشدا ئەگەری سەرکوتکردن، تا رادەی دوبارە جینۆسایدی کورد، کۆتایی نەهاتوەو دەبێ لەبەرچاوتان بێت”. ئەوەی لە حەلەب رودەدا، دەیسەلمێنێ دەوڵەتەکانی ناوچەکە، دەتوانن لە هەلومەرجێکی دیاریکراودا بە پشتیوانی زلهێزێک، هەمو تاوانێک ئەنجام بدەن‌و کەسیش ناتوانێ لێیان بپرسێتەوە یان رێگەیان لێ بگرێ. هیچ گرێنتییەکیش نیە گەلێکی بێکەسی وەک ئێمە جارێکی تر توشی دۆخێکی لەو جۆرە نەبێتەوە. ئەوەتا هەر ئێستا سەرکردەیەکی شیعە دەڵێت: "گەورەترین کێشەی عێراق دوای داعش، کوردە”!

هیچ گومانێک لەوەدا نیە کە تاکە سەرچاوەیەکی هێز کە بتوانێ لە ئەگەرێکی کارەساتباری ئاوادا توانای بەرگریمان پێ ببەخشێ، یەکبون‌و ئیرادەی سیاسی‌و خۆئامادەکردنمانە بۆ روبەڕو بونەوەی، بەداخەوە ئەویش کراوەتە قوربانیی کورسی‌و، بەرژەوەندییەکانی گروپێکی بچوکی دەسەڵاتدار.

ئاوێنه‌