سه‌دا 37ی مووچه‌ی هه‌رێم بۆ هێزه ئه‌منییه‌كان ده‌ڕوات
وێستگه نیوز ـ
سەنتەری لێكۆڵینەوەی ئایندەیی رایده‌گه‌یه‌نێت، ناهاوسەنگی زۆر لە رێژەی چەکدارو هێزەکانی هەرێمی کوردستان لەلایەک و رێژەی کەرتی تەندروستی و پەروەردە لەلایەکی دیکەوە هەیە، بەجۆرێك نزیکەی 37.8٪ی مووچە، دەدرێتە هێزی چەکدارو ناوخۆ، بەرامبەر تەرخانكردنی 28.7٪ی بۆ هەردوو كەرتی پەروەردەو تەندروستی.
سەنتەری لێكۆڵینەوەی ئایندەیی، كە ناوەندێكی توێژینەوەی زانستی ناحكومییە، لەمیانەی (رانانی ئایندەیی ژمارە 4)دا بەناونیشانی حکومەتی نوێی عیراق و قەیرانی ئابووریی هەرێمی کوردستان، لەمپەر و سیناریۆکان، كه رۆژی شەممە 30 ئایاری 2020 بڵاوكراوەتەوە ئاماژه‌ی به‌وه‌شكردوه، دابەشکاری فەرمانبەران و بێکاریی شاراوەو "بندیوار" و دوو مووچە و یاسای خانەنشینی پێشوی پلە باڵاکان بارگرانییەکی زۆریان بەسەر بەهەدەردانی داهاتی هەرێمی كوردستانه‌وه هەیە، بە جۆرێک زۆرێک لە داهات، کە دەردەچێت و وەک پارەیەکی نابەرهەمهێن دەردەچێت و چیدی بە سوڕێکی تەندروستدا ناگەڕێتەوە یان هەر ناگەڕێتەوە ناو سەرچاوەکانی داهاتی هەرێمی کوردستان.
ئاماژه‌ی، بە لێدوانێكی سەرۆكی حكومەت داوە، كە وتویەتی 80٪ی داهاتی هەرێم بۆ مووچه‌یه و 20٪ی بۆ دانیشتوان خەرج دەکرێت، ئەوەشی بەنیشانەی ئەو دابەشکارییە نائابورییانەیە داناوە کە "دیدگایەکی کوشندەی رێکخستنی خەرجییەکانی" بەسەردا زاڵە بەدرێژایی كابینەكانی حكومەتی هەرێم.
سەنتەری لێكۆڵینەوەی ئایندەیی ئەوەش رووندەكاتەوە، داهاتی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەر لە كۆرۆنا بەمجۆرە بوە: 240 ملیار داهاتی ناوخۆ، وەدەستهاتوی نەوت: 360 ملیار، بڕی دابینکراوی حکومەتی عیراق: 452 ملیار، سەرچاوەی دیکە: نزیکەی 20 ملیارێک. لە کۆی ئەم داهاتەش، بڕی 886 ملیار دیناری بۆ مووچە، 200 ملیاری بۆ خەرجی وەزارەتەکان و 35 ملیاری بۆ پرۆژەکان تەرخان دەکرا.
ئەوەشی خستوه‌تەڕو، كە لە سەروبەندی دۆخی کۆرۆنا و بازاڕی نەوتی جیهانی و راگیرانی ژیانی ئاسایی و بازاڕی هەرێمی کوردستان، لە مانگی سێ و چواردا(بە گوێرەی زانیارییەکان)، کە لوتکەی قەیرانەکەی وێنا دەکرد، حکومەتی هەرێمی کوردستان لە رووی ئەو داهاتەی دەستی دەکەوت و 45٪ی داهاتی فرۆشی نەوت و 90٪ی داهاتی نێوخۆی کەمی کرد.
بۆ چارەسەری بارودۆخ و قەیرانە داراییەكەش سەنتەرەكە نەخشەرێگایەك دەخاتەڕوو كە ئەمە گرنگترین خاڵەكانییەتی:
1. جێبه‌جێكردنی "یاسای چاكسازی"، به‌شێوه‌یه‌كی ورد و دادپه‌روه‌رانه و فراوانكردنی بۆ سێكته‌ره‌كانی تری خزمه‌تی گشتی، دادوه‌ریی و یاسادانان.
2. هاوسه‌نگی زیاتر بۆ سه‌رله‌نوێ دابه‌شكردنه‌وه‌ی داهاتی نیشتیمانی به‌شێوه‌یه‌كی دادپەروەرانە‌تر، كه تیایدا ئه‌ركی سه‌ره‌كی حكومه‌ت رەخساندن و فراوانكردنی هه‌لی كار بێت بۆ هاوڵاتیان له بری دامه‌زراندن.
3. فره‌چه‌شنكردنی ئابووریی هه‌رێم و ده‌ربازكردنی له هه‌ژموونه مه‌ترسیداره‌كه‌ی نه‌وت.
4. بچوككردنه‌وه و چالاكتركردنی حكومه‌تی هه‌رێم و دامودهزگاكانی له رێی لكاندنەوەی هه‌ندێ له وه‌زاره‌ته‌كان و ده‌سته و به‌ڕێوەبەرایه‌تییه‌كان. هه‌روه‌ها په‌یڕەوكردنی ناناوه‌ندێتی كارگێڕی و دارایی فراوان.
5. كه‌مكردنه‌وه‌ی رێژەی بودجه‌ی نامه‌ده‌نی.
6. دامه‌زراندنی سیستمێكی بانكی سه‌ربه‌خۆ و متمانەپێكراو.
7. به‌هێزكردن و سه‌ربه‌خۆكردنی زیاتری كه‌رتی تایبه‌ت و دامودهزگاكانی.
8. دانانی سیستمێكی كارا و دادپه‌روه‌رانه‌ی باج (باجی هه‌ڵكشاو).
9. یه‌كلاكردنه‌وه‌ی كێشه داراییه‌كانی نێوان هه‌رێم و به‌غدا به‌پێی ده‌ستوور.
10. سه‌رله‌نوێ داڕشتنه‌وه‌ی په‌یكه‌ری وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده، كارو‌كاروباری كۆمه‌ڵایه‌تی و خوێندنی باڵا به شێوه‌یه‌ك كه گرنگی ته‌واو بدرێت به خوێندنی پیشه‌یی و به‌ستنه‌وه‌ی به گه‌شه‌پێدانی بازاڕی كار.
سەنتەری لێكۆڵینەوەی ئایندەیی سەنتەرێكی توێژینەوەی زانستی ناحكومییە، دامەزراوە بۆ سودی گشتی، مۆڵەتی کارکردنی پێدراوە لە لایەن وەزارەتی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی هەرێمی کوردستان – عێراق. مانگانەش بەشێوەیەكی بەردەوام ڕانان و خوێندنەوە لەبارەی پرس و پێشهاتە سیاسییەكان بڵاودەكاتەوە، بەمدواییانەش یەكەم ژمارەی گۆڤاری "ئایندەناسی" دەركرد، ئەمە جگە لەگۆڤاری زانستی "الدراسات الامنیه".
AM:09:34:31/05/2020
ئه‌م بابه‌ته 4932
جار خوێنراوه‌ته‌وه
لێرەوە کۆمێنت بنوسە لە فەیسبوک دەردەکەوێت